Według globalnych statystyk demencja rozwija się u nowej osoby co 3 sekundy. W 2020 r. na całym świecie żyło z nią ponad 55 milionów ludzi. Liczba ta niemal podwoi się za 20 lat, osiągając 78 milionów w 2030 r. i 139 milionów w 2050 r. Ile z tych osób dotknie Alzheimer? Czym dokładnie jest ta choroba i jakie są jej główne czynniki ryzyka?
Demencja a Alzheimer
Wielu z nas postrzega problemy z pamięcią jako jedną kategorię turbulencji zdrowotnych, jednak warto mieć świadomość, że jest to bardzo pojemna kategoria, a zaliczające się do niej zaburzenia i choroby mogą mieć różne przyczyny i wymagać różnego rodzaju interwencji.
Demencja i choroba Alzheimera to dwa różne terminy, które są mylnie używane zamiennie. Demencja to ogólny termin określający zespół objawów związanych z pogorszeniem funkcji poznawczych, takich jak pamięć, myślenie, rozumowanie i zdolność do wykonywania codziennych czynności. Jest to stan spowodowany przez różne choroby mózgu, takie jak choroba Alzheimera, choroba Parkinsona czy demencja naczyniowa. Demencja nie jest jedną chorobą, ale kategorią obejmującą różne schorzenia, które wpływają na pracę mózgu.
Choroba Alzheimera to specyficzna forma demencji, która jest jednocześnie jej najczęstszą przyczyną, odpowiadającą za około 60-80% przypadków. Jest to postępująca choroba neurodegeneracyjna, w której w mózgu gromadzą się płytki amyloidowe i splątki białkowe, prowadząc do zaniku komórek nerwowych. Alzheimer najczęściej rozpoczyna się od trudności z zapamiętywaniem nowych informacji, a z czasem prowadzi do znacznych problemów z komunikacją, orientacją czy samodzielnością. Warto pamiętać, że każda choroba Alzheimera jest demencją, ale nie każda demencja to Alzheimer.
Alzheimer – najważniejsze informacje
Choroba Alzheimera to neurodegeneracyjne schorzenie, które powoduje postępujący spadek funkcji poznawczych, takich jak pamięć, myślenie i orientacja. Szacuje się, że w 2024 r. około 6,9 miliona osób powyżej 65. roku życia z całego świata zmaga się z chorobą Alzheimera, a prognozy wskazują na dalszy wzrost tej liczby do niemal 13 milionów do 2050 r. Alzheimer rozwija się powoli, stopniowo uszkadzając mózg, w szczególności obszary odpowiedzialne za pamięć, myślenie i podejmowanie decyzji. Z biegiem czasu osoby z tą chorobą mogą mieć trudności z rozpoznawaniem bliskich, wykonywaniem codziennych czynności, a także mogą wykazywać zmiany w zachowaniu. Chociaż dokładna przyczyna choroby Alzheimera nie jest w pełni zrozumiana, istnieje kilka czynników, które zwiększają ryzyko jej wystąpienia:
Wiek: Jest to najważniejszy czynnik ryzyka. Ryzyko zachorowania wzrasta z wiekiem, szczególnie po 65. roku życia.
Genetyka: Geny, a w szczególności gen apolipoproteiny E (APOE) w wersji ε4, zwiększa ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera.
Czynniki środowiskowe i styl życia: Niewłaściwa dieta, brak aktywności fizycznej, palenie papierosów oraz nadmierne picie alkoholu mogą zwiększać ryzyko wystąpienia choroby. Z kolei zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna i umysłowa, mogą wspomóc ochronę mózgu.
Choroby serca i układu krążenia: Problemy z sercem, takie jak nadciśnienie, cukrzyca czy choroby naczyń krwionośnych, mogą prowadzić do uszkodzeń mózgu, które sprzyjają rozwojowi choroby Alzheimera.
Poziom edukacji i aktywność umysłowa: Osoby z wyższym poziomem edukacji i regularnie angażujące się w aktywności intelektualne, takie jak czytanie, nauka nowych umiejętności czy rozwiązywanie łamigłówek, mają mniejsze ryzyko rozwoju choroby. Regularna stymulacja mózgu może budować tzw. „rezerwę poznawczą”, pomagając mózgowi radzić sobie z uszkodzeniami.
Płeć: Kobiety są bardziej narażone na rozwój choroby Alzheimera niż mężczyźni. Jednym z czynników mogą być zmiany hormonalne po menopauzie, które mogą wpłynąć na podatność na zmiany w mózgu.
Historia rodzinna: Jeśli ktoś z bliskich krewnych (rodzic, rodzeństwo) miał chorobę Alzheimera, ryzyko zachorowania może być wyższe, choć nie jest to gwarancją.
Urazy mózgu: Osoby, które doświadczyły poważnych urazów głowy, mają większe ryzyko rozwoju choroby Alzheimera. Również wielokrotne wstrząsy mózgu mogą przyspieszać rozwój tej choroby.
Alzheimer: najczęstsze objawy
Choroba Alzheimera jest najczęściej diagnozowaną formą demencji u osób starszych. Wiele z nich doświadcza trudności w wykonywaniu codziennych czynności, a objawy mogą występować powoli, ale z czasem stają się coraz bardziej dotkliwe. Warto zwrócić uwagę na symptomy, które mogą wskazywać na początek choroby Alzheimera:
Problemy z pamięcią
Początkowym i najczęstszym objawem Alzheimera jest utrata pamięci, szczególnie dotycząca niedawnych wydarzeń. Może to obejmować zapominanie o istotnych faktach, spotkaniach czy nazwiskach. W miarę jak choroba postępuje, problem z pamięcią staje się coraz bardziej widoczny w codziennym życiu. Osoby mogą również zapominać o zwykłych obowiązkach, jak np. zaplanowane wizyty u lekarza czy zobowiązania towarzyskie.
Zmiany w myśleniu i podejmowaniu decyzji
Alzheimer wpływa również na zdolność podejmowania decyzji i rozwiązywania problemów. Zwykłe czynności, takie jak prowadzenie budżetu domowego, zarządzanie czasem czy rozwiązywanie codziennych problemów, mogą stawać się wyzwaniem. Często występuje również trudność w podejmowaniu decyzji dotyczących prostych czynności, jak np. wybór odzieży na dany dzień.
Trudności w rozpoznawaniu miejsca i czasu
Kolejnym objawem jest dezorientacja w przestrzeni i czasie. Osoby z chorobą Alzheimera mogą zapominać, gdzie się znajdują lub jak się znalazły w obecnym miejscu pobytu. Może to prowadzić do lęków, zwłaszcza jeśli dana osoba zostaje w nieznanym miejscu bez wsparcia. Często występuje również problem z oceną pory dnia, a osoby z chorobą mogą mylić pory roku lub zapominać o zaplanowanych wydarzeniach.
Zmiany w osobowości i zachowaniu
Choroba Alzheimera wpływa także na zachowanie i osobowość osoby, która na nią cierpi. Może to obejmować zmiany w nastroju, drażliwość, lęki, depresję czy wręcz agresję. Osoba chora może stać się bardziej podejrzliwa wobec innych, łatwiej wpadać w stany zniecierpliwienia czy lęku. Zmiany te mogą być trudne do zrozumienia zarówno dla osoby chorej, jak i dla jej bliskich.
Problemy z komunikacją
Osoby z chorobą Alzheimera mogą mieć trudności w znalezieniu odpowiednich słów, co może prowadzić do problemów w prowadzeniu rozmowy. Zaczynają zapominać słowa, powtarzać się, mieć trudności w zrozumieniu długich rozmów. Może to skutkować unikanie rozmów lub zamykaniem się w sobie, co jest reakcją na frustrację wynikającą z braku umiejętności komunikowania się.
Niezdolność do wykonywania codziennych czynności
W miarę jak choroba postępuje, osoba cierpiąca na Alzheimera może nie być w stanie wykonać podstawowych czynności, które wcześniej nie sprawiały problemu, takich jak ubieranie się, przygotowanie posiłków czy dbanie o higienę osobistą. Trudności te wynikają z utraty zdolności do planowania i organizowania działań w sposób logiczny i efektywny.
Zdiagnozowanie Alzheimera w odpowiednim czasie pozwala na wdrożenie działań, które mogą spowolnić postęp choroby. Jednak wczesne rozpoznanie i interwencja są kluczowe, by zapewnić choremu odpowiednią opiekę i wsparcie. Jeśli zauważysz te objawy u siebie lub bliskich, warto skonsultować się z lekarzem, który przeprowadzi odpowiednie testy diagnostyczne. Dla dobra swojej ogólnej kondycji fizycznej pamiętaj też o regularnych badaniach profilaktycznych.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
