Obsesyjnie myślisz o tym, jak szybko mijają dni? Paraliżuje Cię wizja przyszłości? Czujesz dyskomfort patrząc na zegarek? Być może dotknęła Cię chronofobia. Czym dokładnie jest to zaburzenie lękowe, które wynika z lęku przed upływającym czasem?
Czym jest chronofobia?
Nikt chyba nie lubi, kiedy czas ucieka przez palce. Dopiero co planowaliśmy bożonarodzeniowe potrawy i sylwestrowe kreacje, a już trzeba skupić się na wymyślaniu wakacyjnych wojaży. Do tego kolejne urodziny, kolejna konfrontacja z tym, że młodsi już nie będziemy, że może nie wszystko to, co chcielibyśmy przeżyć, będzie nam dane. Nie są to wnioski łatwe, ale nawet jeśli trochę pobolą, teoretycznie można się z nimi rozprawić mówiąc „cóż, takie jest życie” i skupiając na tym, co dobre i ważne tu i teraz. W praktyce jednak rozprawianie się z dyskomfortem wynikającym z mijających godzin, dni czy lat nie każdemu przychodzi łatwo. Są tacy, w których wizja upływającego czasu wywołuje paraliżujący lęk. Tym właśnie jest chronofobia. Osoby cierpiące na to zaburzenie lękowe odczuwają intensywne niepokój lub lęk, gdy myślą o upływającym czasie. Mogą być zaniepokojone własną śmiertelnością lub obawiać się doświadczania objawów starzenia się. Chronofobia może prowadzić do gwałtownych myśli lub zachowań obsesyjnych, a w przypadkach ciężkich do ataków paniki, izolacji społecznej i problemów z relacjami. Jak sama nazwa wskazuje, chronofobia jest rodzajem specyficznej fobii. Fobie powodują, że ludzie boją się określonych sytuacji lub obiektów, które w rzeczywistości nie stwarzają bezpośredniego zagrożenia. Osoby z fobiami mają nielogiczne, nierzeczywiste lęki i nietypowe reakcje behawioralne na bodźce, których inni ludzie nie zauważają lub nie definiują jako przerażających czy zagrażających bezpieczeństwu. Lęki, które wywołuje chronofobia, mogą prowadzić do takich właśnie irracjonalnych zachowań – osoby nią dotknięte robią wszystko, co w ich mocy, aby unikać tego, co powoduje dyskomfort, niepokój lub strach. Chronofobia jest jednak szczególnie problematyczna, ponieważ nie można zatrzymać upływu czasu, co poza obezwładniającym lękiem może wywoływać permanentny brak kontroli.
Chronofobia – co ją wywołuje?
Statystyki wskazują, że specyficzne fobie dotykają średnio 6% ludzi na całym świecie. Trudno ocenić, na ile dokładne są te dane oraz jaka część z nich jest reprezentatywna dla ludzi z chronofobią, ponieważ fobie są często nieuświadomione, a przez to niediagnozowane. Chronofobia, podobnie jak inne fobie, może pojawić się w wyniku różnorodnych czynników, takich jak:
Indywidualne doświadczenia życiowe: Chronofobia może pojawić się w wyniku traumatycznego lub negatywnego doświadczenia związanego z upływem czasu, np. kiedy w wyniku choroby o błyskawicznym przebiegu stracimy kogoś bliskiego.
Czynniki genetyczne: Niektórzy specjaliści potwierdzają, że skłonność do rozwoju fobii, takich jak chronofobia, może być dziedziczna nawet w 50%. Oznacza to, że jeśli ktoś ma bliskiego krewnego z tą specyficzną fobią, istnieje większe ryzyko, że również ją rozwinie.
Wpływ środowiskowy: Obserwowanie reakcji lękowych u bliskich osób lub bycie regularnie wystawianym na werbalne komunikaty o tym, że upływający czas jest jakąś formą zagrożenia może spowodować, że przekonanie to utrwali się w nas i spowoduje, że rozwinie się chronofobia.
Przypadkowe skojarzenia: Fobie, w tym chronofobia, mogą też rozwinąć się na skutek przypadkowych skojarzeń. Czasami jedna refleksja na tym, że w czyimś życiu wydarzyło się coś negatywnego jako konsekwencja upływającego czasu może doprowadzić do rozwoju tego zaburzenia lękowego.
Nadwrażliwość na określone bodźce: Niektóre osoby mogą mieć naturalną skłonność do reagowania na bodźce jako potencjalnie niebezpieczne, co może prowadzić do rozwoju fobii, takich jak chronofobia.
Chronofobia – komu grozi i jak się obawia?
W związku z tym, że chronofobia poprzez lęk przed upływającym czasem może implikować też lęk przed śmiercią czy fizycznym starzeniem się, teoretycznie może grozić na jakimś etapie życia każdemu. Do osób, które są jednak na jej działanie wyjątkowo narażone, możemy zaliczyć osoby przewlekle lub terminalnie chore, przebywające w wiezieniu (chronofobia czasem jest nazywana neurozą więzienną przez wzgląd na to, że osoby odsiadujące czas w areszcie mogą stracić poczucie czasu i przez to stawać się coraz bardziej zdezorientowane, klaustrofobiczne i zaniepokojone) czy spędzające dużo czasu w izolacji. Niektórzy starsi ludzie mogą doświadczać chronofobii z powodu lęków przed śmiercią lub ograniczoną przyszłością. Chronofobia jest szczególnie powszechna wśród osób mieszkających w zamkniętych środowiskach, takich jak domy opieki, szpitale czy opieka hospicyjna. Chronofobia, poza typowymi objawami fobii takimi jak ataki paniki, problemy ze snem i koncentracją, palpitacje serca, problemy z oddychaniem czy nadmierna potliwość wywołuje też objawy specyficzne takie jak:
– Poczucie, że czas płynie zbyt szybko lub zbyt wolno,
– Unikanie myślenia o przyszłości,
– Trudności w konsekwentnym planowaniu i dotrzymywaniu terminów,
– Gonitwa myśli,
– Unikanie patrzenia na zegarek,
– Ciągłe martwienie się o przyszłość,
– Przekonanie, że jest za późno na jakiekolwiek zmiany życiowe,
– Unikanie wydarzeń symbolicznych, które podkreślają upływ czasu, takich jak urodziny czy rocznice.
Chronofobia – jak ją leczyć?
Podstawową metodą leczenia chronofobii, tak jak wszystkich innych fobii, jest terapia kognitywno- behawioralna (CBT). Terapia CBT zaczyna się od poznania fobii, jej objawów i mechanizmów, a podczas kolejnych sesji terapeuta pomaga pacjentowi zrozumieć, że jego lęki są irracjonalne i uczy technik radzenia sobie z nimi. Terapia CBT skupia się również na identyfikowaniu i zmienianiu negatywnych myśli i przekonań związanych z fobią. Pacjent uczy się wtedy rozpoznawać irracjonalne myśli i zastępować je bardziej realistycznymi i pozytywnymi przekonaniami. W niektórych przypadkach koniecznie jest również wprowadzenie terapii farmakologicznej. Narzędzia dodatkowe, które pomagają redukować objawy chronofobii na co dzień, to m.in.:
– Ćwiczenia oddechowe,
– Medytacja,
– Joga,
– Aktywność fizyczna.
Coraz więcej badań pokazuje, jak duży wpływ na redukowanie objawów stresu mają ćwiczenia somatyczne. Czym dokładnie są i jak je wprowadzić do swojego planu treningowego? O szczegółach piszemy TU.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
