Obecnie na całym świecie ponad 55 milionów ludzi żyje z demencją, z czego ponad 60% mieszka w krajach o niskich i średnich dochodach. Każdego roku diagnozuje się niemal 10 milionów nowych przypadków. Dane te mogą być alarmujące, ale zamiast się ich bać, warto zrozumieć, czym dokładnie jest demencja i co można zrobić, aby zmniejszyć ryzyko jej rozwoju. To wiedza, która może zmienić życie – Twoje i Twoich bliskich.
Czym jest demencja?
Demencja to nie jedna choroba, lecz zespół objawów spowodowanych uszkodzeniem mózgu, które wpływa na zdolności poznawcze, emocjonalne i społeczne. Najczęściej kojarzymy ją z chorobą Alzheimera, ale istnieją także inne przyczyny, takie jak otępienie naczyniowe, choroba Parkinsona czy urazy mózgu. Warto pamiętać, że demencja nie dotyczy jedynie pamięci – to coś znacznie szerszego. Chorzy mogą mieć trudności z:
Planowaniem i organizacją: nawet proste zadania stają się wyzwaniem
Orientacją w czasie i przestrzeni: gubią się w znanych miejscach lub nie wiedzą, jaki jest dzień tygodnia
Komunikacją: szukanie odpowiednich słów lub zrozumienie rozmówcy może być problematyczne
Kontrolowaniem emocji: zmienia się ich nastrój, mogą być bardziej drażliwi lub apatyczni.
Demencja nie dotyka jedynie osób starszych – choć wiek jest głównym czynnikiem ryzyka, istnieją przypadki wczesnej demencji, które mogą pojawić się u osób po czterdziestce lub pięćdziesiątce.
Rozwój demencji może być ogromnym wyzwaniem emocjonalnym zarówno dla osób, które dotyka ta choroba, jak i dla ich bliskich. Z jednej strony, demencja zmienia życie osoby chorej, z drugiej – wywiera silny wpływ na codzienność rodziny i przyjaciół. Oto kilka powodów, dlaczego to wyzwanie jest tak trudne emocjonalnie:
Utrata poczucia tożsamości: Dla osób z demencją jednym z najbardziej dotkliwych skutków choroby jest utrata poczucia tożsamości. Zmieniająca się pamięć i problemy z rozpoznawaniem bliskich osób mogą wywołać uczucie zagubienia i niepewności. Dla chorych, którzy nie rozumieją, co się z nimi dzieje, może to prowadzić do lęku i frustracji. Zmiana osobowości może być także emocjonalnie obciążająca dla ich najbliższych, którzy muszą mierzyć się z nową, często nieznaną wersją ukochanej osoby.
Stres i zmęczenie opiekunów: Dla bliskich osób z demencją, szczególnie dla tych, którzy pełnią rolę opiekunów, choroba staje się codziennym wyzwaniem. Opieka nad chorym wymaga ogromnego zaangażowania, cierpliwości i energii, co może prowadzić do wypalenia. W miarę jak choroba postępuje, opiekunowie często muszą radzić sobie z fizycznym i emocjonalnym obciążeniem, co wpływa na ich własne zdrowie psychiczne.
Trudność w akceptacji zmiany: Demencja zmienia nie tylko osobę chorą, ale także sposób funkcjonowania całej rodziny. Bliscy muszą zmierzyć się z nową rzeczywistością, gdzie codzienne czynności, jak rozmowy, wspólne wyjścia czy planowanie przyszłości, stają się trudniejsze. Zmiana ta może wywoływać smutek, poczucie straty i bezradności, a także poczucie winy, gdy nie potrafią sprostać rosnącym wymaganiom.
Strach przed przyszłością: Demencja to choroba przewlekła, która nie ma lekarstwa. Z tego powodu bliscy osób chorych często zmagają się z lękiem o przyszłość – o to, jak będzie wyglądała dalsza opieka nad osobą chorą i jak demencja wpłynie na jej codzienne życie. Dla rodziny oznacza to niepewność i konieczność podejmowania trudnych decyzji, które mogą wiązać się z dużym stresem emocjonalnym.
Wyzwania komunikacyjne: Komunikacja z osobą chorą na demencję staje się coraz trudniejsza w miarę postępu choroby. Współczesne techniki terapeutyczne starają się poprawić jakość komunikacji, ale dla opiekunów, którzy nie zawsze wiedzą, jak najlepiej pomóc, może to prowadzić do frustracji. Utrata zdolności do wyrażania myśli i emocji przez osobę chorą potęguje poczucie bezradności i smutku u bliskich, którzy pragną pomóc, ale nie potrafią.
Smutek i poczucie straty: Ostatecznym wyzwaniem emocjonalnym jest proces „tracenia” ukochanej osoby. Choć osoba z demencją wciąż jest obecna fizycznie, jej zmieniona osobowość i pamięć mogą sprawiać, że bliscy czują, jakby tracili ją na zawsze. To prowadzi do głębokiego smutku i żałoby, z którą trudno sobie poradzić, zwłaszcza gdy osoba chora wciąż żyje.
Rozwój demencji to trudny proces, który wywołuje silne emocje po obu stronach – zarówno osób chorych, jak i ich rodzin. Wspólne zrozumienie, wsparcie i odpowiednia pomoc mogą pomóc przejść przez te wyzwania, dając szansę na zachowanie godności i jakości życia zarówno chorych, jak i ich bliskich.
Czynniki sprzyjające rozwojowi demencji
Demencja nie jest efektem starzenia się jako takiego, lecz wynikiem procesów, które mogą być przyspieszone przez nasze nawyki lub czynniki zewnętrzne. Oto, co warto wiedzieć o przyczynach, które mogą zwiększać ryzyko jej wystąpienia:
Wiek: Chociaż demencja może dotknąć osoby młodsze, to po 65. roku życia ryzyko gwałtownie wzrasta. Starzejące się komórki mózgowe są bardziej podatne na uszkodzenia, co może prowadzić do problemów z pamięcią i myśleniem.
Genetyka: Jeśli w Twojej rodzinie były przypadki demencji, Twoje ryzyko może być wyższe. Nie oznacza to jednak, że jest to przesądzone – styl życia może mieć ogromny wpływ na to, jak te predyspozycje się realizują.
Choroby przewlekłe: Choroby takie jak nadciśnienie, cukrzyca czy otyłość mogą negatywnie wpływać na zdrowie naczyń krwionośnych, co w konsekwencji osłabia również mózg. Nieleczone problemy zdrowotne to cicha droga do poważnych komplikacji w przyszłości.
Styl życia: Brak aktywności fizycznej, niezdrowa dieta, palenie papierosów i nadmierne spożywanie alkoholu – to wszystko szkodzi nie tylko sercu, ale i mózgowi. Te nawyki przyspieszają procesy starzenia się mózgu i zwiększają ryzyko demencji.
Izolacja społeczna: Relacje z innymi ludźmi odgrywają ogromną rolę w naszym zdrowiu psychicznym. Osoby samotne lub rzadko angażujące się w kontakty społeczne są bardziej narażone na rozwój problemów poznawczych.
Stres i brak snu: Przewlekły stres i niedobór snu mogą negatywnie wpływać na funkcje mózgu, przyspieszając jego starzenie. Wysoki poziom kortyzolu (hormonu stresu) może powodować zanik niektórych obszarów mózgu odpowiedzialnych za pamięć.
Demencja – jak się przed nią uchronić?
Zapobieganie demencji nie wymaga radykalnych zmian w życiu, ale regularności i troski o siebie. Oto kilka kluczowych strategii, które mogą pomóc utrzymać mózg w dobrej kondycji:
Aktywność fizyczna: Regularne ćwiczenia poprawiają krążenie i dotleniają mózg. Nawet 30 minut spaceru dziennie może zrobić różnicę. Aktywność fizyczna pomaga również zmniejszyć ryzyko chorób takich jak nadciśnienie czy cukrzyca, które wpływają na rozwój demencji.
Dieta: Postaw na dietę bogatą w owoce, warzywa, ryby, orzechy i pełnoziarniste produkty. Unikaj tłuszczów trans i przetworzonej żywności. Dieta śródziemnomorska jest często polecana jako model odżywiania wspierający zdrowie mózgu.
Stymulacja umysłowa: Nauka nowych umiejętności, czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek – to wszystko stymuluje połączenia nerwowe w mózgu. Nawet codzienne drobne wyzwania mogą pomóc utrzymać umysł w dobrej formie.
Relacje społeczne: Spotykaj się z przyjaciółmi, uczestnicz w zajęciach grupowych, rozmawiaj z bliskimi. Aktywne życie społeczne wzmacnia zdrowie psychiczne i chroni przed depresją oraz osamotnieniem.
Sen: Nie zaniedbuj snu. Staraj się spać 7–9 godzin każdej nocy, dbając o regularny rytm snu. To właśnie podczas snu mózg się oczyszcza i regeneruje, usuwając toksyny związane z demencją.
Zarządzanie stresem: Stosuj techniki relaksacyjne, takie jak medytacja, joga czy głębokie oddychanie. Redukcja stresu pomaga utrzymać równowagę hormonalną i wspiera zdrowie mózgu.
Regularne oddawanie się stymulującym umysł hobby to nie tylko sposób na prewencję demencji, ale również potencjalny rozwój zawodowy. Jak zacząć zarabiać na tym, co się lubi? Nasze wskazówki znajdziesz TU.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
