Czy widzisz jakiś schemat swoich zachowań, kiedy dopada Cię stres? Co robisz, gdy nagle znajdujesz się tarapatach, sprawy układają się nie po Twojej myśli albo musisz skonfrontować się z wyzwaniem? Z punktu widzenia psychologii opcje są 3: wchodzisz w tryb “fight, flight or freeze”. Która jest Twoja?
Polacy a stres
Według danych ADP „People at Work 2022: A Global Workforce View”, Polacy są jednym z najbardziej zestresowanych narodów w Europie – każdego dnia stresu w pracy doświadcza 1 na 5 Polaków (22,15%), a przewlekły stres odczuwa aż 9% z nas. W tych niechlubnych statystykach przebijają nas tylko sąsiedzi zza zachodniej granicy – do odczuwania równie intensywnego stresu przyznaje się aż 25,14% Niemców. Stresujemy się, ponieważ:
– Nie nadążamy za intensywnym tempem życia,
– Boimy się utraty stabilności życiowej,
– Nie radzimy sobie finansowo,
– Martwi nas sytuacja gospodarcza w kraju i na świecie,
– Nasi bliscy lub my sami borykamy się z problemami zdrowotnymi,
– Nie radzimy sobie z żonglowaniem obowiązkami zawodowymi i prywatnymi.
We wszelkich rankingach związanych z odczuwalnością stresu praca stoi zawsze na czele listy, jak wynika z danych Eurostatu, że stres jest przyczyną nawet 50% straconych dni pracy w Europie.
“Fight, flight or freeze“, czyli co?
Tak jak różne mogą być stresory, tak różne mogą być naturalne sposoby organizmu na radzenie sobie z nimi:
– Fight, czyli walka,
– Flight, czyli ucieczka,
– Freeze, czyli zastygnięcie, paraliż emocjonalny
Termin „reakcja walka albo ucieczka” zdefiniował amerykański psycholog Walter Cannnon. Zgodnie z jego definicją jest to fizjologiczna i homeostatyczna odpowiedź organizmu będąca następstwem niebezpiecznego zdarzenia, ataku lub zagrożenia przetrwania jednostki. Na skutek zadziałania negatywnego bodźca, w ciele dochodzi do szeregu zmian :
– Reakcji biochemicznych, które w konsekwencji prowadzą do zwiększonego wydzielania hormonów m.in. zmniejszającej odczuwanie bólu adrenaliny i pobudzającego cały organizm kortyzolu,
– Przyśpieszenia oddechu, aby zgromadzić większą ilość tlenu,
– Przyśpieszonej akcji serca, aby lepiej rozprowadzić tlen do mięśni,
– Zwężenia naczyń krwionośnych, aby w razie zranienia ogranizm nie wykrwawił się,
– Zawężenia uwagi, aby łatwiej i skuteczniej skoncentrować się na potencjalnym zagrożeniu.
Każdy z 3 (freeze zostało zdefiniowane nieco później) rodzajów reakcji może zdeterminować to, jak szybko, skutecznie i z jakimi konsekwencjami poradzimy (lub nie poradzimy sobie) z kryzysowa sytuacją. Oto, co w praktyce oznacza tryb “fight, flight or freeze”:
Fight Tryb walki oznacza agresywną reakcję na atak czy oddziaływanie bodźca stresowego. Kiedy Twoje ciało zaczyna odczuwać zagrożenie i jest przekonane o tym, że może stawić mu czoła, Twój mózg zaczyna wysyłać sygnały stymulujące Cię do walki i prowadzące do:
– Zaciskania szczęści,
– Zgrzytania zębami,
– Zaciskania pięści,
– Napinania mięśni,
– Nagłe potrzeby uderzenia kogoś lub czegoś,
– Natychmiastowego skoku,
– Uwalniających emocji krzyku lub płaczu.
Flight Tryb ucieczki włącza się wtedy, kiedy Twoje ciało czuje, że nie ma szans w starciu z potencjalnym zagrożeniem, a mózg zaczyna stymulować reakcje takie jak:
– Zwiększone wydzielanie adrenaliny, dzięki której możesz szybciej niż zazwyczaj i z większą sprawnością uciec,
– Zwiększone napięcie mięśni,
– Przebieranie nogami czy przyśpieszona gestykulacja,
– Zwiększona aktywność gałek ocznych.
Freeze Zamrożenie, odrętwienie czy otępienie to reakcja organizmu na stres niosąca za sobą poczucie utknięcia, zarówno emocjonalnego jak i czysto fizycznego. Kiedy Twoje ciało czuje, że nie jest w stanie ani przed zagrożeniem uciec, ani stawić mu czoła w walce, zaczynasz:
– Odczuwać przyspieszone bicie serca i zwiększenie tętna,
– Blednąć,
– Oblewać się zimnym potem,
– Mieć coraz większe problemy z koncentracją,
– Odczuwać fizyczny bezwład.
Jak pokazują badania, Twoje ciało potrzebuje od 20 do 60 minut do powrotu do normalnego trybu funkcjonowania po tym, jak doświadczy stanu fight, flight or freeze. Warto w tym czasie wspomóc organizm w ukojeniu i zminimalizowaniu potencjalnych negatywnych skutków ubocznych stresu, np. stosując aromaterapię (piszemy o tym TU). Co dokładnie oznacza stres, również ten przewlekły, dla organizmu? O szczegółach piszemy TU.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
