W zależności od tego, jak zaprogramowane jest nasze myślenie, różne osoby mogą postrzegać to samo wydarzenie jako a) największy życiowy dramat b) szansę na zmianę na lepsze c) sytuację neutralną emocjonalnie. Co sprawia, że patrząc w ten sam punkt możemy widzieć zupełnie różne rzeczy? Analizujemy najpopularniejsze błędy poznawcze.
Analiza wersja 2.0.
Wyobraź sobie, że kończy się randka, którą w Twoim odczuciu bez wątpliwości można zaliczyć do udanych. Było ciekawie, okazało się, że macie masę wspólnych tematów, kompatybilne poczucie humoru, a ukradkowe spojrzenia znad talerza świadczyły o zainteresowaniu nie tylko warstwą intelektualną, ale i fizyczną. Przyszedł moment pożegnania, zbierasz się na odwagę i mówisz „spotkajmy się znowu”, na co Twoja randka uśmiecha się, mówi „to był bardzo miły wieczór” i odchodzi. Jaką interpretację podpowiada Ci Twoja głowa?
– Nigdy nie spotkam kogoś, kto będzie w stanie zainteresować się mną. Zawsze będę bujać się między nadzieją na związek a samotnością.
– Świr. No po prostu świr. Całe szczęście, że byliśmy w miejscu publicznym, inaczej pewnie skończyłoby się morderstwem.
A może:
– Dlaczego ja się zawsze kompromituję i odstraszam ludzi? Nic dziwnego, że tak wspaniały człowiek nie chce spędzić ze mną więcej czasu i ucieka bez słowa.
Każda z tych interpretacji to przykład błędu poznawczego, który zdeterminował całą ocenę randkowej sytuacji. Czym dokładnie są błędy poznawcze i jakie są ich rodzaje?
Nieprzydatne style myślenia
Błędami poznawczymi nazywamy wzorce nieracjonalnego spostrzegania rzeczywistości, mającego wpływ na nasze postawy, emocje i zachowania. To pułapki, które zostawia na nas nasz własny umysł, analizując na skróty i zniekształcając to, czego doświadczamy. Mechanizmy je warunkujące uruchamiane są z automatu, poza naszą świadomością i w dłuższej perspektywie mogą determinować to, w jaki sposób zmienia się nasze poczucie własnej wartości lub ewoluują relacje. Ich pojawianie się może wynikać m.in. z:
– Ograniczonych zasobów poznawczych,
– Braku czasu lub motywacji do formułowania racjonalnych osądów,
– Powielania schematów myślowych wyniesionych z domu,
– Mechanizmów obronnych,
– Próby zachowania dobrego samopoczucia,
– Niskiej samooceny,
– Nieprzepracowanej traumy.
Do najpopularniejszych błędów poznawczych możemy zaliczyć:
– Czytanie w myślach Bazując na własnych przekonaniach zakładasz, że wiesz, co ktoś myśli.
– Czarno – białe myślenie Dostrzeganie jedynie ekstremalnych wersji rzeczywistości: jest albo świetnie, albo fatalnie, albo się uda, albo się nie uda, bez dopuszczania stanów pośrednich lub procesu rozwijania się sytuacji.
– Generalizowanie Ocenianie rzeczywistości przez pryzmat jednego zdarzenia z przeszłości, opisując ją słowami takimi jak „zawsze”, „nigdy”, „każdy” czy „wszystko”.
– Katastrofizację Zakładanie jedynie negatywnego zakończenia, nadmierne analizowanie wszystkich potencjalnych problemów bez dostrzegania szansy na pozytywny obrót spraw.
– Personalizację Przypisywanie sobie pełnej odpowiedzialności za rozwój wydarzeń, traktowanie komentarzy innych dotyczących ogólnej rzeczywistości jako oceny Ciebie.
– Etykietowanie Dokładanie „łatki”, mające miejsce, kiedy na podstawie konkretnego zachowania lub wypowiedzi wyciągamy ostateczną ocenę na własny lub czyjś temat.
– Wyolbrzymianie / umniejszanie Spolaryzowane postrzeganie osiągnięć swoich i innych ludzi, wyolbrzymianie zalet innych ludzi i umniejszanie sobie samemu.
– Filtr umysłowy Zauważanie tylko jednego aspektu danej sytuacji i ignorowanie reszty.
– Emocjonalne rozumowanie Wnioskowanie o danej sytuacji lub przyszłych zdarzeniach, bazując na własnych emocjach, kierując się tzw. przeczuciem.
Jak wrócić na właściwe tory?
Terapia poznawczo- behawioralna jest skutecznym narzędziem, pomagającym rozprawić się z nieprzydatnymi stylami myślenia. W jej trakcie, we współpracy z terapeutą, można nauczyć się rozpoznawania błędów myślowych, interpretowania informacji w zgodzie z faktami, a nie z osobistymi wyobrażeniami i założeniami dotyczącymi świata oraz zwiększenia świadomości występowania tych irracjonalnych schematów. Nauka uważności na to, jakie myśli pojawiają się w naszej głowie pozwala oduczyć się krzywdzących i ograniczających zniekształceń poznawczych, a w efekcie prowadzi m.in. do zwiększenia pewności siebie, ograniczenia irracjonalnych bodźców stresowych i zakorzeniania relacji w rzeczywistości, a nie wyobrażeniach.
Jeśli masz ochotę poświęcić uwagę temu zagadnieniu w domowym zaciszu, skorzystaj z listy książek, które pomogą Ci zrozumieć Twoje emocje. Nasze rekomendacje znajdziesz TUTAJ.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
