„Od nowego roku przechodzę na dietę”, „Po Sylwestrze będę codziennie medytować”, „Od stycznia będę regularnie uczyć się hiszpańskiego”. Postanowienia noworoczne. Znasz je?
Nowy roku to najczęściej okres podsumowań i refleksji, a także planów i postanowień. Wielu z nas przejście pomiędzy grudniem a styczniem traktuje jako magiczny czas, który pozwala na wprowadzenie wielkich lub mniejszych, ale ważnych dla nas zmian. Jak jednak pokazują badania ponad 80% naszych postanowień i planów nie zostaje zrealizowana. Dlaczego tak jest?
Trudna sztuka zmian
Z założenia zmiany są dla nas trudne, wymagają uwagi i wysiłku. Często wiążą się także z poświęceniem czegoś, może nawet ze stratą. To również zazwyczaj proces stopniowy, do którego się przygotowujemy, opracowujemy i przyzwyczajamy. Nierzadko zmianom towarzyszy stres. Jednakowoż, zmiany są powszechne i towarzyszą nam niemal stale na różnych obszarach naszego życia.
W psychologii znany jest Transteoretyczny Model Zmiany opracowany przez Carlo DiClemente i Jamesa Prochaska, a który opisuje etapy tzw. „koła zmian”. Model ten opisuje wychodzenie z nałogu, jednak działa on również w odniesieniu do noworocznych postanowień. We wspomnianym kole zakłada się, że w czasie dokonywania zmian przechodzimy przez kilka etapów wiele razy, aż wreszcie osiągamy stabilizację. Jakie to więc etapy? Pierwszy to etap przeddecyzyjny, w którym jeszcze nie zdajemy sobie sprawy z tego, że potrzebujemy zmian, drugą fazą jest faza kontemplacji, podczas której uświadamiamy sobie, że w pewnym obszarze potrzebujemy przemiany, jednak toczy się to jedynie na poziomie myśli. Kolejnym etapem jest etap przygotowania, a więc planowanie konkretnych działań, które prowadzą do etapu działań, zaś na końcu koła zmian znajduje się faza utrzymania.
Ważnym elementem na poziomie wprowadzania zmian jest motywacja wewnętrzna. Musimy wiedzieć dlaczego chcemy tej zmiany, na co nam ona, do czego ma nas doprowadzić. Z punktu widzenia psychologii równie ważne jest to, aby ta motywacja wiązała się z naszymi potrzebami, a nie potrzebami zewnętrznymi oraz aby cel był dobrze sformułowany, jak również możliwy do zrealizowania.
Więcej o najczęstszych blokadach przed zmianą, przeczytasz TU.
Rytuały a nawyki
W naszych postanowieniach noworocznych zwykle mówimy o zmianie nawyków lub rytuałów. Często oba te pojęcia używane są jako synonimy, jednak warto byłoby je rozróżnić. Nawyki są zwykle machinalne, robione mogą być zarówno świadomie, jak i nieświadomie, nie rozmyślamy zbytnio nad ich wykonaniem. Jeżeli co rano pijesz kawę to najczęściej wykonujesz to nawykowo, nie zastanawiasz się krok po kroku jak ją przyrządzić. Można śmiało stwierdzić, że nasze życie składa się z drobnych i większych nawyków. Czym więc różnią się one od rytuałów? Rytuał to czynność powtarzalna, tak jak nawyk, ale wykonywana jest z celebracją lub intencją. Chodzi tu więc o różnice w świadomości działania, nadania czynności lub chwili uważności. Dobrze więc, jeśli w naszych noworocznych lub każdych innych planach znalazło się też miejsce na rytuały, które będziemy pielęgnować. Niech to będą rytuały, które sprawią nam przyjemność lub pozwolą na chwilę zatrzymania w pędzie życia i codzienności.
Więcej o kształtowaniu nawyków piszemy TU.
Postanowienia noworoczne, czyli jak wprowadzać zmiany
Najważniejsze, aby nasze postanowienia noworoczne były możliwe do wykonania i towarzyszyła im świadoma motywacja. Pamiętajmy, że nie od razu Rzym zbudowano i aby wprowadzić stabilne zmiany potrzebujemy czasu. Tworzenie się nowych nawyków wymaga od nas systematyczności i sumienności, ale też ważne byśmy pamiętali, że tworzenie się utrwalonego nawyku trwa zwykle około 4 do 6 miesięcy. Podczas jego wprowadzania pojawiają się momenty kryzysowe. Pamiętajmy wtedy, że one też są wpisane w proces zmian. Zamiast więc się za nie obwiniać, popatrz na nie jak na kolejny krok w przyswajaniu. Ważne jednak, by przy tych kryzysowych potknięciach nie odpuszczać sobie i w myśl zasady o czułej dyscyplinie wracać szybko na tor nowych nawyków. Jeśli więc postanowisz przejść na dietę, a w trakcie spotkania z przyjaciółmi skusisz się na większą ilość kalorycznego jedzenia nie odpuszczaj „bo znowu mi się nie udało”, a potraktuj to jako potknięcie i wróć do obranej przez Ciebie drogi odżywiania- nie od poniedziałku czy kolejnego miesiąca, ale od momentu, w którym złapiesz się na tym, że weszłaś/wszedłeś w stary schemat. Jednocześnie dobrze jest przeanalizować nasze wcześniejsze próby zmian nawyków- kiedy się nam udawało, a kiedy i dlaczego część pozostała w obszarze niezrealizowanych planów.
To, o czym przede wszystkim pamiętajmy na etapie planowania zmian, to aby nam one służyły, byśmy byli do nich przekonani, ale również by były one dla nas osiągalne. Ponad połowa sukcesu w procesie tworzenia nowych nawyków to świadomość i gotowość. Niech więc nasze postanowienia noworoczne, jak i każde inne definiują, choć w części, jak chcemy żyć i jacy jesteśmy. Jak pisał Milan Kundera “Wszystko polega na tym, żeby człowiek był taki, jaki jest, żeby nie wstydził się chcieć tego, czego chce i marzyć o tym, o czym marzy. Ludzie są na ogół niewolnikami konwenansów. Ktoś im powiedział, że powinni być tacy i tacy i starają się być takimi, aż do śmierci, nie wiedząc nawet, kim byli i są naprawdę”. Dlatego pamiętajmy o sobie, nie bójmy się marzyć, a nasze zmiany w życiu niech przybliżają nas do tych marzeń. I nie bójmy się potknięć, jeśli je zrozumiemy i wykorzystamy do pogłębienia doświadczenia to one tylko umocnią nas w tej drodze.
Więcej o tym, jak sprawić by postanowienia noworoczne przetrwały dłużej, piszemy TU. O tym, jak wejść w nowy rok z czystą kartą przeczytasz TU.
Karolina Laurentowska
Ukończyłam socjologię, psychologię oraz psychoterapię. Pracuję jako psychoterapeutka, w swojej pracy łączę sferę uczuć z obszarem umysłu. Od 8 lat prowadzę terapie indywidualne. Swoje doświadczenie zawodowe zdobywałam również pracując w szpitalu oraz placówkach edukacyjnych. Od wielu lat w moim życiu znaczącą rolę odgrywa ruch, z czego najbliższa stała się mi joga. To dzięki niej nauczyłam się słuchać swojego ciała i zrozumiałam, jak wiele można zobaczyć ucząc się uważności i dając sobie przestrzeń. Często bywam zasłuchana i zaczytana, czasami zapatrzona. Moją odskocznią są podróże, podczas których oczyszczam myśli, łapię oddech, uciekam od zgiełku codzienności lub wpadam we wrzawę innej kultury.
