„Lustereczko, powiedz przecie, kto jest najpiękniejszy na świecie?” Myślisz, że narcyz spędza swoje dni kontemplując własną wyjątkowość w poczuciu szczęścia i wewnętrznej równowagi, z cytatem z „Królewny Śnieżki” na ustach? Dowiedz się więcej o tym zaburzeniu osobowości, żeby zrozumieć, skąd na powierzchni lustereczka bierze się aż tyle zakrzywiających widzenie rzeczywistości rys.
Osobowość kontra świat
Zanim zaczęliśmy zgłębiać wiedzę na temat tego, jak wygląda świat widziany oczyma osoby z narcystycznym zaburzeniem osobowości, zatrzymaliśmy się na samym słowie „osobowość”. Syntetyzując najpopularniejsze definicje, możemy określić ją jako zespół indywidualnych cech fizycznych i psychicznych każdego człowieka, warunkujących naszą indywidualność i sposób, w jaki budujemy relacje, odczuwamy emocje, reagujemy na bodźce czy oceniamy ludzi i zdarzenia. W skrócie: w zależności od tego jaką masz osobowość, tak przeżywasz i kształtujesz otaczającą Cię rzeczywistość. O zaburzeniu osobowości możemy mówić, kiedy ktoś zachowuje się i funkcjonuje w sposób odbiegający od norm i oczekiwań obecnych w kulturze, w której żyje. Cechy i zachowania te powodują dyskomfort, utrudniają relacje i codzienne funkcjonowanie, są trwałe i mogą nasilać się z czasem. Przejdźmy do sedna naszego dzisiejszego tematu, czyli narcyzmu. Zaburzenie to wzięło swoją nazwę z opisanego przez Owidiusza mitu o Narcyzie, młodzieńcu wyróżniającym się niezwykłą urodą, który zakochał się w we własnym odbiciu i umarł z tęsknoty za nim. Imię Narcyz swoje źródło ma w greckim słowie „narko”, oznaczającym zesztywnienie, sparaliżowanie, odurzenie, a także zahipnotyzowanie. Te same korzenie mają wyrazy takie jak „narkotyk” czy „narkomania”. Pewnie możesz się już domyślić, że życie współczesnego narcyza to nie historia o pięknie, ale o spalającym uzależnieniu od perfekcji, której przecież nie da się osiągnąć.
Narcyz, jak go rozpoznać?
Narcystyczne zaburzenie osobowości, które zgodnie ze statystykami dotyka 1 na 200 osób, z czego aż 75% mogą stanowić mężczyźni, może występować z różnym natężeniem. W łagodniejszej postaci narcyz dobrze radzi sobie w większości obszarów życia, a trudności objawiają się tylko w dziedzinie relacji z drugim człowiekiem, np. partnerem lub przyjacielem (mamy wtedy do czynienia z tzw. narcyzmem wysokofunkcjonującym), aż do formy, w której zdestabilizowana jest większość ważnych dziedzin życia, społecznych czy zawodowych. Taką formę nazywamy zespołem złośliwego narcyzmu. Charakterystyczne dla osoby dotkniętej narcystycznym zaburzeniem osobowości jest:
– Ponadprzeciętnie wysokie poczucie własnej wartości,
– Nieustanna potrzeba potwierdzania własnej wartości z zewnątrz,
– Potrzeba bycia postrzeganym jako ktoś lepszy, bardziej wyjątkowy, nawet jeśli taka ocena nie ma racjonalnego podłoża,
– Wyolbrzymianie własnych osiągnięć, talentów, cech charakteru,
– Chroniczne porównywanie się do innych,
– Skłonność do wykorzystywania innych do realizowania własnych celów,
– Niewrażliwość na problemy i emocje innych,
– Brak szacunku i tolerancji w relacjach,
– Umniejszanie własnym porażkom,
– Ciągła potrzeba kontroli,
– Fantazjowanie o swoich talentach, sławie, wyjątkowości,
– Zazdrość o osiągnięcia innych.
Kocha, nie kocha, lubi, nie szanuje?
Mitem jest powszechnie panujące przekonanie, że narcyz to osoba przepełniona jedynie miłością własną. Pod płaszczykiem szorstkości, arogancji i przekonania o własnej wyjątkowości kryje się zupełnie inny aspekt emocjonalny. Osoby dotknięte osobowością narcystyczną wykazują dużą nieumiejętność z radzeniem sobie ze wszystkim tym, co postrzegają jako krytykę:
– Łatwo tracą cierpliwość, kiedy nie otrzymają wystarczająco dużo uwagi lub uznania,
– Mają duży problem z regulowaniem własnych emocji, wybuchają gniewem i w agresywny sposób domagają się uznania i próbują demonstrować swoją wyższość nad innymi,
– Nie potrafią radzić sobie ze stresem,
– Odczuwają głęboko skrywaną niepewność, kruchość czy wrażliwość i lęk przed utratą starannie wypracowanego wizerunku, które maskują bezemocjonalną postawą człowieka z kategorii ubermensch.
Zaburzenia osobowości najczęściej mają swoje źródło w dzieciństwie, mogą ujawniać się na różnych etapach dojrzewania i utrzymywać do końca życia. Badania pokazują, że na rozwój narcystycznego zaburzenia osobowości mogą mieć wpływ zarówno czynniki genetyczne, wychowawcze jak i środowiskowe, takie jak nadmierna kontrola lub zaniedbanie czy odrzucenie ze strony rodziców lub trauma przeżyta w dzieciństwie.
Jak nauczyć się zdrowej miłości własnej?
Tak jak w przypadku leczenia innych typów zaburzeń osobowości, główną metodą terapii dla osób z narcystycznym zaburzeniem osobowości jest psychoterapia, ze szczególnym wskazaniem na terapię psychodynamiczną i psychoanalityczną. Psychologowie sugerują, że nabieranie umiejętności budowania więzi społecznych, pogłębianie empatii i nabranie subiektywnej świadomości inicjowania, wykonywania i kontrolowania własnych działań mogą mieć kluczowe znaczenie dla powodzenia terapii.
Ciekawią Cię zagadnienia z zakresu psychologii? Na pewno zainteresuje Cię nasz artykuł o manipulacji emocjonalnej, która może być równie niebezpieczna co przemoc fizyczna. O tym, czym dokładnie jest gaslighting, dowiesz się TUTAJ.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
