Agresja w relacji kojarzy się z gwałtownymi gestami i słowami wysypującymi się z ust tylko po to, żeby zranić. Czasem jednak można zadać najwięcej bólu, nie mówiąc nic.
Co się właściwie stało?
Zdarzyło Ci się kiedyś być bezpośrednim świadkiem bójki? Jeśli tak, pewnie bez problemu możesz krok po kroku odtworzyć przebieg wydarzeń. Ktoś powiedział o jedno słowo za dużo, w kimś innym zawrzały emocje, doszło do rękoczynów, które skończyły się konkretnymi obrażeniami fizycznymi. Agresja wyrażana wprost nie dość, że jest prostsza do wychwycenia, to jeszcze jej skutki łatwiej oszacować. Zupełnie inaczej jednak sprawy się mają, kiedy sączy się po cichu. Bierna agresja, zwana też zachowaniem pasywno-agresywnym lub bierno- agresywnym, to celowe, zamaskowane wyrażanie negatywnych emocji zamiast wyrażania ich wprost. W sposobie bycia osoby mającej tendencje do biernej agresji można dopatrzyć się sprzeczności między wyrażanymi intencjami (np. ktoś zgadza się na udzielenie Tobie pomocy) a faktycznymi zachowaniami (np. kiedy udzieleniu Tobie pomocy towarzyszy narzekanie na wysiłek, wytykanie Twojego braku zaradności czy niedotrzymywanie terminów). Mimo że zaburzenie osobowości pasywno-agresywne spełnia kryteria diagnostyczne Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10, sporządzanej przez Światową Organizację Zdrowia, obecnie nie znajduje się oficjalnie w tej klasyfikacji medycznej.
Ciche karanie, ciche dni, cichy krzyk
Pojęcie biernej agresji jest trudne do zdefiniowania, między innymi dlatego, że ta forma wyrażania emocji, często utożsamiana z manipulacją, maskowana jest dobrymi intencjami, podana z uśmiechem, wyrażona żartem lub chęcią troski. „Twój nowy chłopak jest dla Ciebie taki dobry. Może nawet za dobry.” „Upiekłaś pyszne ciasto, tylko może hamuj się z jedzeniem”. „Wyglądasz przepięknie, gdybyś miała większy biust, to ta sukienka już w ogóle leżałaby idealnie”. Niby miłe słowa, ale zamiast radości niosące ze sobą ukrytą szpilę, która wbija się tam, gdzie wiadomo, że zaboli najbardziej. Chcesz oczyścić swoje życie z toksycznych ludzi? Uważaj na tych, którzy mają tendencję do zachowań takich jak:
– Ciche dni Czasowi, który ma teoretycznie służyć opadnięciu emocji i przemyśleniu, zazwyczaj towarzyszy ignorowanie, pomijanie w planach czy dyskusji i traktowanie jak powietrze.
– Komplementy – nie komplementy Komunikaty, w których pod płaszczykiem zrobienia przyjemności kryje się krytyka, o tyle boleśniejsza, bo wymierzona świadomie w najsłabsze punkty, kompleksy, niepewności.
– Wywoływanie poczucia winy Rozgrzebywanie danych przewinień, wtrącanie subtelnych uwag o postawie życiowej, uprzywilejowanej sytuacji czy przeinaczanie cech charakteru, którym może towarzyszyć presja do działania innego niż zamierzyłaś/eś, np. zrezygnowania z planów, żeby ktoś nie czuł się pominięty, biedniejszy czy samotny.
– Prokrastynacja i celowe opóźnianie realizacji wspólnych planów Godzenie się na wspólne działania lub pomoc, a potem zwlekanie z ich wykonaniem, wycofywanie się w ostatniej chwili lub celowe popełnianie błędów po to, aby sabotować ostateczny wynik lub żeby ktoś inny przejął odpowiedzialność.
– Częste narzekanie Wytykanie nieodpowiedniego zaangażowania w relację, zdrad, zaniedbywania, które nie mają potwierdzenia w rzeczywistości.
– Cynizm Podobnie jak fałszywe komplementy, może być po prostu werbalizowaniem bolącego przesłania podanego z uśmiechem na ustach.
– Udawanie ofiary bez powodu Wyolbrzymianie lub wymyślanie sytuacji, które stawiają taką osobę w pozycji strony pokrzywdzonej.
– Gniew i obrażanie się bez powodu Szukanie atencji wymuszające dyskomfort i nieuzasadnione przeprosiny z drugiej strony.
Bierna agresja, czy musi tak być zawsze?
Mimo że bierna agresja niesie za sobą duży destrukcyjny ładunek emocjonalny, nie jest uznawana za odrębną chorobę psychiczną. Nie oznacza to jednak, że objawy takich zachowań należy akceptować czy umniejszać ich znaczeniu. Jeśli czujesz, że bliska Tobie osoba boryka się z problemem biernej agresji, postaraj się pomóc:
– Poszukaj schematu Zwróć uwagę na to, czy zachowania tej osoby są powtarzalne. Każdemu z nas może zdarzyć się niefortunnie dobrać słowa, ale jeśli stanie się to normą, warto nakreślić granicę, zanim problem eskaluje do rozmiarów, przy których nie będzie już o co się starać.
– Mów wprost o swoich uczuciach Postaw na spokojną, ale merytoryczną rozmowę. Nie uciekaj od konfrontacji w obawie, że druga strona zamknie się w swoich cichych dniach lub obrażeniu jak w skorupce. Zamiast atakować, stanowczo powiedz o tym, jakie zachowania Ciebie ranią i jakich nie chcesz zaakceptować.
– Zachęcaj do rozmowy Nie tylko Ty masz mówić, ale druga strona również. Osoby z tendencją do zachowań pasywno-agresywnych często reagują w taki sposób, bo boją się, że nie podołają konfrontacji, zostaną odrzucone czy skrytykowane. Stwórz pole do rozmowy, w której będziecie czuć się bezpiecznie mówiąc to, co naprawdę leży Wam na sercu.
– Nie pozwól na manipulację Trzymaj się faktów, argumentuj swoje dobre intencje, ale nie gódź się na rozwiązanie konfliktu, które Twoim zdaniem nie jest sprawiedliwe.
– Pamiętaj o braniu odpowiedzialności Bierz pod uwagę, że Twoje pobłażliwe zachowania mogą być zachętą do trwania w pasywno-agresywnym schemacie. Skoro nie ma kary, to nie było zbrodni, prawda? Jeśli chcesz, aby druga strona zrozumiała, że robi źle, w łagodny, ale stanowczy sposób wskaż, że musi brać odpowiedzialność za swoje zachowania.
– Wspieraj Jeśli widzisz, że druga strona wykazuje chęć pracy nad sobą, zauważaj nawet małe postępy i mów o tym. Taka forma wsparcia na pewno podziała mobilizująco do dalszego działania.
– Pamiętaj o swoim dobru Wiedz, że nie możesz brać pełnej odpowiedzialności za to, jak czują, myślą i zachowują się inne osoby. Nawet starając się ze wszystkich sił nie zmienisz osoby, która sama nie chce się zmienić dla siebie.
– Poszukaj wsparcia z zewnątrz Praca nad sobą ze specjalistą może przynieść efekty dużo szybciej niż ta z nawet najbardziej zmotywowanym, ale niewykwalifikowanym bliskim. Zasugeruj skorzystanie z pomocy terapeuty.
Krokiem do radzenia sobie z manipulatorami emocjonalnymi jest umiejętne rozpoznawanie niebezpiecznych sygnałów. Chcesz dowiedzieć się więcej o formach agresji psychicznej? Może zainteresuje Cię nasz artykuł o gaslightingu. Znajdziesz go TUTAJ.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
