Co sprawia, że czujesz się ze sobą tak a nie inaczej, postrzegasz świat w określony sposób albo ciągle wchodzisz w ten sam schemat budowania relacji? Odpowiadają za to w dużej mierze przekonania kluczowe. Czym dokładnie są i jak jeszcze mogą zdeterminować Twoje życie?
Skąd się biorą przekonania kluczowe?
Wyobraź sobie dziewczynę. Jest dobra, życzliwa, inteligentna i atrakcyjna fizycznie. Brzmi jak ktoś, kogo nietrudno polubić. Jednak ona sama nieustannie powtarza sobie, że powinna być lepsza, bardziej życzliwa, bardziej inteligentna i atrakcyjniejsza, żeby ktokolwiek w ogóle zwrócił na nią uwagę, o polubieniu nie wspominając. Skąd bierze się taki dysonans między tym, jak mogą widzieć nas inni, a jak postrzegamy siebie sami? Jednym z czynników mogą być przekonania kluczowe. To nasze wewnętrzne, najgłębsze założenia o nas samych i otaczającym nas świecie. Są bezpośrednio połączone z tym, jak myślimy i jak się zachowujemy i jak mało co wpływają na kształtowanie naszej rzeczywistości. Najczęściej przyjmują bardzo ogólne formy, takie jak:
– Jestem niewystarczająco dobry/dobra,
– Ludzie są źli,
– Nie zasługuję na szczęście,
– Relacje to tylko kłopoty.
Przekonania kluczowe mogą być uwarunkowane przez czynniki takie jak:
– Rodzina i sposób wychowania,
– Relacje z przyjaciółmi,
– Kultura, w której wzrastamy i żyjemy,
– Przekonania religijne,
– Doświadczenia z przeszłości.
Okresem, w którym kształtują się te najgłębiej zakorzenione przekonania kluczowe, jest dzieciństwo. Nasiąkamy tym, w jakich rolach osadzają nas opiekunowie (czy masz prawo być dzieckiem, czy stajesz się powiernikiem/ przyjacielem/ terapeutą zobligowanym do rozwiązywania problemów dorosłych?), jak kształtują się relacje między nimi (traktujesz rodzinę i dom jako bezpieczną przestrzeń czy miejsce, z którego chcesz uciec), jakie role społeczne są kultywowane (czy będąc kobietą, możesz chcieć pracować i nie chcieć mieć dzieci, czy będąc mężczyzną możesz pozwolić sobie na chwile wzmożonej emocjonalności) itd.
Co nam dają i odbierają?
Zgodnie z założeniami terapii poznawczo-behawioralnej, przekonania kluczowe odgrywają nomen omen kluczową rolę w kształtowaniu się naszego zdrowia psychicznego i odczuwaniu życiowego dobrostanu. Negatywne przekonania kluczowe implikują tendencję do negatywnego myślenia, które może zwiększać ryzyko występowania zaburzeń poznawczych, depresji, obniżonego poczucia własnej wartości czy huśtawek nastroju. Te pozytywne natomiast są motorem do patrzenia na świat z większym optymizmem, pozytywnego nastawienia do życia, łatwiejszego podejmowania wyzwań, sprawniejszego radzenia sobie z porażkami i większego otwarcia na innych.
Czy przekonania kluczowe można zmienić?
Przekonania kluczowe są bardzo głęboko osadzone w ludzkiej psychice, a dodatkowo są wzmacniane poprzez tendencję do skupiania się na argumentach, które je potwierdzają, a ignorowanie tych, które są z nimi sprzeczne. Nie jest jednak tak, że nie można ich zmienić i otworzyć się na nowe sposoby myślenia i postrzegania świata. Oto kilka narzędzi, za pomocą których możemy zmieniać swoje przekonania kluczowe:
Terapia poznawczo- behawioralna
Jej celem jest identyfikacja szkodliwych przekonań pacjenta i zmiana sposobów myślenia o aspektach życia, które wywołują negatywne emocje oraz wynikających z nich reakcji. W konsekwencji uczymy się nowych, funkcjonalnych zachowań, umożliwiających np. budowanie samooceny, nawiązywanie relacji czy rozwój zawodowy.
Journaling
Spisywanie swoich myśli na gorąco, bez poddawania ich racjonalnej analizie, pozwala wyłapać powtarzające się wzorce przekonań. Kiedy będziemy wiedzieli, jakie aspekty życia codziennego uwypuklają nasze przekonania kluczowe, łatwiej będzie dokopać się do ich źródła. Dziennik warto spisywać codziennie, niezależnie od samopoczucia czy sytuacyjnego kontekstu, wtedy bowiem uzyskamy pełne spectrum naszych odczuć i reakcji.
Otwarcie się na wzmacniające słowa bliskich
Przekonania kluczowe działają jak odtwarzana w głowie, zapętlona płyta. W takich warunkach trudno jest wsłuchiwać się w głosy z zewnątrz, szczególnie te zaprzeczające temu, w co głęboko wierzymy. Otwórz się na rozmowę z osobą, od której wiesz, że możesz otrzymać wsparcie i zrozumienie. Porozmawiaj o niepewnościach i swoim punkcie widzenia, jednocześnie pozostawiając furtkę do wpuszczenia do środka racjonalnych argumentów zaprzeczających temu, w jaki sposób postrzegasz siebie i świat. Relacje, w których jest przestrzeń na wsparcie i bliskość to bardzo ważny czynnik sprzyjający wzmacnianiu psychiki, budowaniu samooceny oraz poczucia bezpieczeństwa.
Negatywne przekonania kluczowe mogą powodować pojawianie się intensywnych, negatywnych emocji. Dlaczego nie można ich wypierać? Piszemy o tym TU.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
