Osteoporoza to choroba metaboliczna kości. Chorzy często nie zdają sobie sprawy z postępującego ubytku masy kostnej, bo choroba ta przez miesiące, a nawet lata może przebiegać bezobjawowo. Jak wyglądają objawy osteoporozy i jak rozpoznać jej wczesne stadium, aby w odpowiednim czasie zainterweniować?
Czym jest osteoporoza?
Co druga kobieta i nawet co czwarty mężczyzna na przestrzeni życia złamie kość z powodu osteoporozy. Dla kobiet ryzyko to jest większe niż łączne ryzyko zawału serca, udaru mózgu i raka piersi. Na całym świecie, u osób powyżej 55. roku życia rocznie dochodzi do 37 milionów złamań spowodowanych kruchością kości wywołaną przez osteoporozę. Takie dane odpowiadają aż 70 złamaniom na minutę! Osteoporoza to nie tylko bardzo powszechna, ale też bardzo poważna choroba. Jej nazwa pochodzi z języka greckiego i oznacza „porowate kości”. Jest to nazwa bardzo obrazowa, ponieważ kość objęta tą chorobą faktycznie staje się porowata, zrzeszotniała i krucha. Osteoporoza rozwija się, kiedy proces tworzenia nowej tkanki kostnej nie nadąża za naturalnym procesem jej rozkładu. Kość jest żywą tkanką, a jej wzrost następuje najintensywniej przed okresem dojrzewania. Tzw. szczytową masę kostną, czyli maksymalną masę i gęstość kości, osiągamy między 20. a 30. rokiem życia. Szczytowa masa kostna jest ważnym wskaźnikiem zdrowia kości na późniejszych etapach życia, ponieważ im jest wyższa, tym niższe ryzyko osteoporozy i złamań w starszym wieku. Na rozwój i pojawiające się pierwsze objawy osteoporozy wpływają takie czynniki jak:
Starzenie się: Z wiekiem proces tworzenia nowych tkanek kostnych zwalnia, podczas gdy proces ich rozkładu (resorpcji) utrzymuje się na tym samym poziomie lub przyspiesza. To prowadzi do ogólnego zmniejszenia gęstości kości i zwiększa ryzyko złamań. Wraz z wiekiem dochodzi też do utraty masy mięśniowej (sarkopenii). Ponieważ mięśnie wspierają kości i pomagają w utrzymaniu ich gęstości, ich osłabienie może prowadzić do zwiększonego ryzyka złamań. Ponadto, im jesteśmy starsi, tym bardziej zdolność organizmu do wchłaniania wapnia z diety może się zmniejszać, co prowadzi do niedoborów wapnia, który jest kluczowy dla utrzymania optymalnego zdrowia kości.
Zmiany hormonalne: U kobiet, szczególnie w okresie menopauzy, poziom estrogenów znacznie spada. Estrogeny są ważne dla ochrony masy kostnej, ponieważ hamują działanie komórek, które rozkładają kości. Ich niedobór prowadzi do szybszej utraty masy kostnej, co zwiększa ryzyko osteoporozy. U mężczyzn spadek poziomu testosteronu, który może wystąpić w wyniku starzenia się lub chorób endokrynologicznych, również wpływa na zdrowie kości. Testosteron pomaga w utrzymaniu masy kostnej, a jego niski poziom prowadzi do utraty gęstości kości. Nadczynność tarczycy, czyli nadmierne wydzielanie hormonów tarczycy, również może przyspieszyć proces rozkładu kości, prowadząc do ich osłabienia. Z drugiej strony, niedoczynność tarczycy może spowolnić proces tworzenia nowych tkanek kostnych, również przyczyniając się do osteoporozy.
Zaburzenia odżywiania: Zaburzenia odżywiania, takie jak anoreksja czy bulimia, często prowadzą do niedostatecznego spożycia wapnia i witaminy D, które są kluczowe dla zdrowia kości. Bez odpowiedniej ilości tych składników odżywczych, kości stają się słabsze i bardziej podatne na złamania. W przypadku anoreksji niski poziom tkanki tłuszczowej może też prowadzić do obniżenia poziomu estrogenów. Estrogeny odgrywają ważną rolę w utrzymaniu gęstości kości, więc ich niedobór może przyspieszać proces utraty masy kostnej.
Czynniki genetyczne: Jeśli w rodzinie występowały przypadki osteoporozy, ryzyko jej rozwoju u kolejnych pokoleń może być wyższe. Wzorce dziedziczenia sugerują, że osoby z bliskimi krewnymi, którzy mieli osteoporozę, mogą mieć większe predyspozycje do tej choroby. Niektóre geny mogą wpływać na budowę kości, ich gęstość oraz procesy związane z ich odbudową i resorpcją. Na przykład, geny związane z produkcją kolagenu (białka, które stanowi kluczowy składnik tkanki kostnej) mogą wpływać na strukturę kości i ich wytrzymałość.
Styl życia: Nawet jeśli w genetycznym pakiecie dostaniemy silne, gęste kości, możemy znacząco je osłabić tym, jak traktujemy nasze ciała na co dzień. Siedzący tryb życia, brak aktywności fizycznej, nadmierne spożycie alkoholu i palenie tytoniu mogą przyczyniać się do utraty masy kostnej, przez co zwiększają ryzyko rozwoju osteoporozy.
Choroby i leki: Niektóre choroby, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów i leki, np. kortykosteroidy, mogą osłabiać kości.
Objawy osteoporozy – jak rozpoznać wczesne stadium?
Osteoporoza bardzo często rozwija się po cichu, nie dając żadnych symptomów. Dopiero kiedy kości staną się znacząco osłabione, mogą pojawić się objawy osteoporozy, takie jak:
– Ból pleców, spowodowany złamaniem lub zapadnięciem się kości w kręgosłupie,
– Utrata wzrostu z biegiem czasu,
– Garbienie się,
– Pojawienie się tzw. garba wdowiego, czyli deformacji kręgosłupa charakteryzującej się – widocznym wypukleniem w górnej części pleców, które przypomina garb,
– Częściej i łatwiej występujące złamania kości.
Wczesne wykrycie osteoporozy, która jest chorobą nieuleczalną, jest kluczowe dla zapobiegania dalszym uszkodzeniom i wprowadzenia odpowiednich środków zaradczych. Dlatego tak ważne są badania profilaktyczne. Jednym z tych najskuteczniejszych jest densytometria. Densytometria to badanie rentgenowskie, które mierzy gęstość mineralną kości, czyli ilość minerałów, takich jak wapń, w kościach. Badanie to zalecane jest w szczególności:
Osobom starszym: Z wiekiem naturalnie następuje utrata gęstości kości, co zwiększa ryzyko osteoporozy i złamań. Osoby po 65. roku życia powinny regularnie przechodzić badania densytometryczne.
Kobietom w okresie menopauzy: Menopauza prowadzi do spadku poziomu estrogenów, co może przyspieszać utratę masy kostnej. Kobiety po menopauzie, zwłaszcza te z dodatkowymi czynnikami ryzyka, powinny poddawać się badaniu, jakim jest densytometria.
Osobom obciążonym genetycznie: Czynniki genetyczne mogą zwiększać ryzyko osteoporozy. Osoby, których bliscy członkowie rodziny mieli osteoporozę, mogą być bardziej narażone na tę chorobę.
Osobom z niską masą ciała: Niska masa ciała jest jednym z czynników ryzyka osteoporozy, ponieważ może wskazywać na mniejszą masę kostną. Osoby z niskim wskaźnikiem masy ciała (BMI) powinny rozważyć wykonanie densytometrii.
Chorym przyjmującym leki zaburzające gęstość kości: Niektóre leki, takie jak sterydy, mogą prowadzić do utraty masy kostnej. Pacjenci długotrwale przyjmujący takie leki powinni monitorować stan swoich kości.
Osobom o wysokiej łamliwości kości: Niekiedy złamania, które występują przy minimalnym urazie lub bez widocznej przyczyny, mogą być objawem osteoporozy. Osoby, które doświadczyły takich złamań, powinny sprawdzić gęstość swoich kości.
Densytometria jest badaniem bezbolesnym i bezinwazyjnym, które nie wymaga specjalnego przygotowania. Mimo że jest to badanie rentgenowskie, używa się do jego przeprowadzanie bardzo małej, bezpiecznej dawki promieniowania, która jest znacznie mniejsza niż w przypadku standardowych zdjęć rentgenowskich. Podczas badania pacjent leży na stole, a specjalista wykonuje pomiar gęstości kości za pomocą skanera. Najczęściej badanie przeprowadza się w okolicy kręgosłupa i bioder, które są szczególnie narażone na utratę masy kostnej. Możliwe jest również przeprowadzenie pomiaru gęstości kości w innych częściach ciała, jeśli zajdzie taka potrzeba. Całe badanie jest bardzo szybkie i zazwyczaj trwa ok. 15 minut. Po zakończeniu badania specjalista oceni wyniki i porówna je z normami, co pozwala na określenie gęstości kości i oszacowanie ryzyka wystąpienia osteoporozy.
Czy wiesz, że jedną z metod na dbanie o zdrowie kością są ćwiczenia z obciążeniem? Więcej o tym, jakie inne korzyści daje taki rodzaj treningu, piszemy TU.
Artykuł powstał we współpracy z Centra Medyczne Medyceusz. Z ofertą placówek zapoznacie się TU.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
