Rak jajnika to jeden z najbardziej podstępnych nowotworów – rozwija się często bezobjawowo, a jego diagnoza bywa stawiana w zaawansowanym stadium. Według statystyk, co roku na świecie odnotowuje się około 300 tysięcy nowych przypadków raka jajnika, a w Polsce choroba ta dotyka około 3,5 tysiąca kobiet rocznie. Wczesne wykrycie nowotworu znacząco zwiększa szanse na wyleczenie, dlatego warto znać podstawowe informacje na jego temat, czynniki ryzyka oraz sposoby profilaktyki.
Czym jest rak jajnika?
Rak jajnika to nowotwór złośliwy rozwijający się w komórkach jajnika – parzystego narządu odpowiedzialnego za produkcję komórek jajowych i hormonów płciowych. Wyróżnia się kilka typów tego nowotworu, ale najczęściej występującym (około 90% przypadków) jest rak nabłonkowy, który rozwija się w tkance pokrywającej powierzchnię jajnika. Charakterystyczne dla raka jajnika jest jego skrytość – we wczesnych stadiach często nie powoduje żadnych objawów, co sprawia, że jest trudny do wykrycia. Kiedy symptomy już się pojawią, mogą przypominać inne, mniej groźne dolegliwości, takie jak wzdęcia, bóle brzucha czy uczucie pełności. Rak jajnika dotyczy głównie kobiet w wieku pomenopauzalnym, ale może wystąpić także u młodszych. Statystyki wskazują na to, że wiek jest jednym z najistotniejszych czynników ryzyka. Niemniej jednak, istnieje wiele innych czynników zwiększających prawdopodobieństwo zachorowania:
Historia rodzinna i genetyka: Jeśli w Twojej rodzinie występowały przypadki raka jajnika, piersi czy jelita grubego, ryzyko zachorowania jest większe. Szczególnie istotne są mutacje w genach BRCA1 i BRCA2, które mogą zwiększać ryzyko raka jajnika nawet kilkukrotnie.
Czynniki hormonalne: Długotrwałe stosowanie terapii hormonalnej po menopauzie może nieznacznie zwiększyć ryzyko raka jajnika. Z kolei stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych przez kilka lat zmniejsza to ryzyko.
Endometrioza: Endometrioza, czyli choroba polegająca na występowaniu błony śluzowej macicy poza jej jamą, może również zwiększać ryzyko rozwoju raka jajnika.
Styl życia: Otyłość i brak aktywności fizycznej to kolejne czynniki, które mogą zwiększać prawdopodobieństwo zachorowania. Dieta bogata w tłuszcze nasycone i uboga w błonnik także może mieć wpływ na ryzyko rozwoju nowotworu.
Ekspozycja na czynniki środowiskowe: Długotrwałe narażenie na azbest i inne toksyczne substancje może być związane z wyższym ryzykiem raka jajnika.
Rak jajnika – objawy
Rak jajnika jest często nazywany “cichym zabójcą”, ponieważ jego objawy bywają subtelne i łatwo je przeoczyć lub pomylić z innymi dolegliwościami. Warto jednak zwracać uwagę na poniższe sygnały:
Wzdęcia: Uczucie pełności lub opuchlizny w jamie brzusznej, które utrzymuje się przez dłuższy czas, może być jednym z wczesnych objawów raka jajnika.
Ból w dolnej części brzucha lub miednicy: Nawracający lub stały ból w tym obszarze to sygnał, którego nie należy ignorować, zwłaszcza jeśli utrzymuje się przez kilka tygodni.
Zmiany w nawykach jelitowych: Zaparcia, biegunki lub uczucie ciągłej potrzeby wypróżnienia mogą wskazywać na problemy z układem pokarmowym związane z rakiem jajnika.
Szybkie uczucie sytości: Jeśli zauważasz, że jesz mniej niż zwykle, a mimo to szybko czujesz się pełna, warto zwrócić na to uwagę.
Częste oddawanie moczu: Nacisk na pęcherz, prowadzący do częstszego oddawania moczu, może być wynikiem obecności guza w jamie brzusznej.
Niewyjaśniona utrata masy ciała: Nagłe i niezamierzone chudnięcie to zawsze sygnał, który wymaga konsultacji lekarskiej.
Objawy te mogą być związane również z innymi, mniej poważnymi schorzeniami, dlatego kluczowe jest skonsultowanie się z lekarzem, jeśli utrzymują się przez dłuższy czas.
Rak jajnika – profilaktyka
Chociaż nie zawsze da się zapobiec rakowi jajnika, istnieją strategie, które mogą zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia. Warto wdrożyć je w codziennym życiu, zwłaszcza jeśli jesteś w grupie podwyższonego ryzyka:
Regularne badania kontrolne: Chociaż nie ma skutecznych badań przesiewowych dla raka jajnika, regularne wizyty u ginekologa i USG transwaginalne mogą pomóc we wczesnym wykryciu niepokojących zmian.
Świadomość genetyczna: Jeśli w Twojej rodzinie występowały przypadki raka jajnika lub piersi, warto skonsultować się z genetykiem. Testy genetyczne mogą pomóc ocenić ryzyko zachorowania i umożliwić wczesne wdrożenie działań profilaktycznych.
Zdrowy styl życia: Aktywność fizyczna, utrzymanie prawidłowej masy ciała i dieta bogata w warzywa, owoce oraz produkty pełnoziarniste mogą zmniejszyć ryzyko raka jajnika. Ogranicz spożycie tłuszczów nasyconych i przetworzonej żywności.
Profilaktyczne usunięcie jajników: W przypadku kobiet o bardzo wysokim ryzyku, np. z mutacją w genach BRCA, rozważa się profilaktyczne usunięcie jajników i jajowodów (salpingo-ooforektomię). To radykalne rozwiązanie, które jednak znacząco zmniejsza ryzyko zachorowania.
Rak jajnika a zdrowie psychiczne
Rak jajnika to choroba, która atakuje nie tylko ciało, ale także psychikę. Diagnoza nowotworu złośliwego to dla wielu kobiet ogromny cios, który wiąże się z lękiem, niepewnością i stresem. Jednak to, co następuje w trakcie leczenia, może jeszcze bardziej wpłynąć na zdrowie psychiczne:
Wpływ choroby na emocje i samoocenę: Potencjalna utrata płodności, zmiany w wyglądzie spowodowane terapią, takie jak wypadanie włosów, czy uczucie osłabienia fizycznego mogą obniżać samoocenę i wywoływać poczucie utraty kontroli nad własnym ciałem. Do tego dochodzą trudności z wykonywaniem codziennych obowiązków, co bywa źródłem frustracji i poczucia bezradności.
Rola wsparcia emocjonalnego: W trakcie leczenia niezwykle ważne jest zadbanie o wsparcie psychiczne. Może to być rozmowa z bliskimi, którzy będą potrafili wysłuchać, pomóc w trudnych chwilach i wesprzeć w codziennych obowiązkach. Warto też rozważyć korzystanie z pomocy profesjonalistów, takich jak psychologowie czy psychoonkolodzy, którzy specjalizują się w pracy z osobami zmagającymi się z chorobą nowotworową.
Znaczenie grup wsparcia: Udział w grupach wsparcia dla osób chorych na raka jajnika może być również niezwykle pomocny. Spotkania z innymi, którzy przechodzą przez podobne doświadczenia, mogą dać poczucie wspólnoty i zrozumienia. Dzieląc się swoimi emocjami, kobiety często znajdują siłę i motywację do walki z chorobą.
Aktywności wspierające zdrowie psychiczne: Warto także dbać o siebie w codziennym życiu – medytacja, joga, czy spacery na świeżym powietrzu mogą pomóc w redukcji stresu i poprawie samopoczucia. Pamiętaj, że dbanie o zdrowie psychiczne jest równie ważne, jak leczenie fizyczne. To inwestycja w jakość życia i siłę do walki z chorobą.
W swojej codziennej rutynie stawiaj na profilaktykę. O tym, jak możesz samodzielnie badać piersi, aby ustrzec się przed rozwojem raka piersi, przeczytasz w naszym artykule.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
