Szacuje się, że rozdwojenie jaźni dotyka 1,5% światowej populacji. To jedno z najrzadszych, najcięższych i najtrudniejszych do zdiagnozowania zaburzeń psychicznych. Czym dokładnie jest i jak się objawia?
Rozdwojenie jaźni – na czym dokładnie polega?
Każdemu z nas na pewno zdarza się od czasu to czasu zachować lub czuć inaczej niż zwykle. Zrobić coś czy czy chociażby ubrać w sposób, któremu towarzyszy świadomość, że to „zupełnie nie jak ja”. Odkrywanie nowych stron własnej osobowości może być bardzo ciekawym i ekscytującym procesem, a słowo „świadomość” odgrywa w nim kluczowe znaczenie. Rozdwojenie jaźni, nazywane też osobowością mnogą lub zaburzeniem dysocjacyjnym tożsamości (DID – Dissociative Identity Disorder) to natomiast choroba, w której owej świadomości brak. Rozdwojenie jaźni jest jednym z najcięższych i najbardziej złożonych zaburzeń psychicznych, którego prawidłowe rozpoznanie jest często możliwe dopiero po wielu latach obserwacji – jak wynika ze statystyk, taki proces może trwać średnio nawet do 7 lat. Rozdwojenie jaźni charakteryzuje się obecnością dwóch lub więcej odrębnych tożsamości lub stanów osobowości, które na zmianę przejmują kontrolę nad zachowaniem osoby. Każda z tych tożsamości ma swoje własne, unikalne wzorce zachowań, wspomnienia i sposób myślenia. Rozdwojenie jaźni jest skrajną formą dysocjacji, procesu, w którym normalnie zintegrowane aspekty świadomości, pamięci, tożsamości i percepcji zostają rozdzielone. Mechanizmy dysocjacyjne związane z rozdwojeniem jaźni obejmują:
Podział tożsamości: Osoba z rozdwojeniem jaźni rozwija różne tożsamości (zwane alterami), z których każda ma swoje własne wspomnienia, cechy osobowości, sposób myślenia i zachowania. Tożsamości te mogą mieć różne imiona, wiek, płeć i historię życia.
Przełączanie się między tożsamościami: Proces ten polega na tym, że różne tożsamości na zmianę przejmują kontrolę nad ciałem i zachowaniem osoby. Przełączanie może być wywołane stresem lub innymi bodźcami wyzwalającymi.
Rozdwojenie jaźni rozwija się najczęściej jako mechanizm obronny w odpowiedzi na skrajne i przewlekłe traumy, które najczęściej występują w dzieciństwie. Do najczęstszych przyczyn należą:
Przemoc fizyczna: Regularne i ciężkie bicie, które powoduje zarówno ból fizyczny, jak i psychiczny.
Przemoc seksualna: Doświadczenia molestowania seksualnego lub gwałtu, szczególnie we wczesnym okresie życia.
Przemoc emocjonalna: Stałe nadużycia werbalne, upokarzanie i manipulacje emocjonalne.
Dziecko, które doświadcza takich traumatycznych wydarzeń, może nie być w stanie poradzić sobie z bólem i stresem, co prowadzi do rozwinięcia mechanizmu obronnego w postaci dysocjacji. Dysocjacja pozwala na oddzielenie się od traumatycznych wspomnień i uczuć, co umożliwia przetrwanie w ekstremalnych warunkach.
Rozdwojenie jaźni – objawy
Objawy rozdwojenia jaźni mogą być różnorodne i obejmować wiele aspektów funkcjonowania psychicznego i fizycznego. Do najczęstszych objawów należą:
Amnezja dysocjacyjna: Osoby z rozdwojeniem jaźni często doświadczają utraty pamięci dotyczącej pewnych okresów życia, wydarzeń lub działań. Mogą to być zarówno krótkie epizody, jak i dłuższe okresy, które pozostają poza ich świadomością.
Wyraźne zmiany w zachowaniu: Osoby z rozdwojeniem jaźni mogą nagle zmieniać swoje zachowanie, sposób mówienia, mimikę i postawę ciała, co wskazuje na przełączanie się między tożsamościami.
Depersonalizacja i derealizacja: Częste są uczucia odłączenia od własnego ciała (depersonalizacja) lub otaczającego świata (derealizacja). Osoby mogą czuć się jak obserwatorzy własnego życia, jakby to, co się dzieje, nie dotyczyło ich bezpośrednio.
Zaburzenia snu: Problemy ze snem, takie jak bezsenność, koszmary nocne i nocne przebudzenia, są powszechne u osób z rozdwojeniem jaźni.
Problemy w codziennym funkcjonowaniu: Przełączanie się między tożsamościami i związana z tym amnezja mogą prowadzić do trudności w pracy, w relacjach interpersonalnych oraz w zarządzaniu codziennymi obowiązkami.
Objawy somatyczne: Osoby z rozdwojeniem jaźni często zgłaszają bóle głowy, problemy żołądkowe oraz inne niewyjaśnione dolegliwości fizyczne.
Rozdwojenie jaźni – leczenie
Mimo że pierwsze objawy rozdwojenia jaźni mogą pojawić się już we wczesnym dzieciństwie, najwięcej przypadków diagnozowanych jest wśród pacjentów ok. 30 roku życia. Jak wynika z badań na chorobę tą częściej zapadają kobiety niż mężczyźni. Nie tylko diagnozowanie, ale też leczenie rozdwojenia jaźni jest długotrwałym i złożonym procesem, który zwykle obejmuje:
Psychoterapię: Najbardziej skuteczna jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT) oraz terapia psychodynamiczna. Terapeuta pomaga pacjentowi zintegrować różne tożsamości i radzić sobie z traumą.
Terapia traumy: Techniki takie jak EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) mogą być użyteczne w przetwarzaniu traumatycznych wspomnień.
Leki: W niektórych przypadkach mogą być przepisane leki przeciwdepresyjne lub przeciwlękowe, aby pomóc w zarządzaniu objawami współistniejącymi, takimi jak depresja lub lęk.
Wsparcie społeczne: Grupy wsparcia mogą być niezwykle ważne dla osoby z rozdwojeniem jaźni, oferując emocjonalne wsparcie i zrozumienie.
Brainspotting jest jedną z alternatywnych metod leczenia traumy. Czy wiesz, na czym polega? Więcej o szczegółach tej formy terapii piszemy TU.