Terapia niejedno ma imię. Istnieje wiele różnych jej form, a każda z nich ma swoją unikalną metodykę i cele terapeutyczne. Na liście tych najbardziej obiecujących jest terapia schematów, która zyskuje coraz większe zainteresowanie zarówno ze strony terapeutów, jak i pacjentów. Na czym dokładnie polega i kiedy warto zdecydować się na właśnie ten rodzaj wsparcia dla zdrowia psychicznego?
Terapia schematów – na czym polega?
Zastanawiasz się, dlaczego w sytuacjach towarzyskich zawsze wydaje Ci się, że się ośmieszysz, Twoje związki przebiegają według podobnego, niebyt szczęśliwego scenariusza lub startując po awans z tyłu głowy masz głos, który podpowiada, że na pewno Ci się nie uda? Odpowiedź tkwi w utrwalonych w Twojej psychice schematach i dziś zaczniemy od próby zrozumienia, czym one właściwie są. W psychologii, zwłaszcza w kontekście terapii poznawczo-behawioralnej, “schemat” to pojęcie odnoszące się do struktury poznawczej, czyli pewnego rodzaju ramy interpretacyjnej, przez którą jednostka przetwarza informacje o sobie, świecie i innych ludziach. Schemat to usystematyzowany zestaw przekonań i wiążących się z nimi emocji, które wpływają na sposób, w jaki jednostka buduje poczucie własnej wartości, postrzega otoczenie, buduje relacje, reaguje na sytuacje oraz interpretuje to, co jej się przytrafia i może przybierać kształt komunikatów takich jak:
– Nikt mnie nigdy nie pokocha,
– Nigdy nie będę wystarczająco dobry / dobra,
– Nie zasługuję,
– Na pewno znów przydarzy mi się coś złego,
– Rozczarowuję innych,
– Zawsze mam gorzej niż inni,
– Znów mnie ktoś zrani, rozczaruje lub opuści.
Schematy zaczynają kształtować się we wczesnym dzieciństwie i utrwalają się w toku życia, sterując naszymi sposobami myślenia, odnajdywania się w rzeczywistości i podejmowania decyzji. Schematy te bardzo często są nieuświadomione, a my funkcjonujemy w ich ramach automatycznie, myśląc i działając jak z matrycy. To właśnie przez nie możemy wybierać bardzo sprecyzowany typ partnerów, nieustannie popadać w te same kłopoty lub odczuwać wzmożony stres w określonych sytuacjach. Jak sama nazwa wskazuje, terapia schematów zajmuje się rozbrajaniem właśnie tego rodzaju wzorców, zarówno emocjonalnych jak i behawioralnych, które w negatywny sposób wpływają na nasze życie. Terapia schematów została opracowana na przestrzeni lat 1980-1990 przez psychoterapeutę Jeffrey’a Younga, który w ramach tej jednej metody połączył elementy psychoterapii poznawczo-behawioralnej, psychoterapii psychodynamicznej oraz elementy terapii Gestalt. Warto jednak zaznaczyć, że schematy mogą być:
– Zdrowe: czyli takie, które pomagają nam adaptować się do zmian, rozwijać i osiągać cele czy budować satysfakcjonujące relacje,
– Nieadaptacyjne: czyli takie, które utrudniają nam adaptowanie się do rzeczywistości i stanowią barierę w samorealizacji i osiąganiu szczęścia.
Terapia schematów zajmuje się leczeniem tej drugiej kategorii. Praca nad nią może polegać na identyfikowaniu negatywnych lub destrukcyjnych wzorców myślowych, zrozumieniu, skąd się one wzięły, i modyfikowaniu ich w celu poprawy funkcjonowania psychicznego pacjenta. Terapeuta może pomóc pacjentowi w świadomym rozpoznawaniu i zmianie szkodliwych schematów, a następnie wyposażyć w psychologiczne narzędzia wpływające na utrwalenie nowych, pozytywnych wzorców myślowych i behawioralnych.
Terapia schematów – kiedy warto z niej skorzystać?
Nieadaptacyjne schematy, które według twórców omawianej przez nas teorii wynikają z niezaspokojonych na wczesnym etapie życia potrzeb, można podzielić na 5 głównych kategorii:
1. Odłączenie i odrzucenie: wynika z braku bezpieczeństwa, stabilności, akceptacji, zrozumienia czy troski.
2. Osłabiona autonomia i brak dokonań: wynika z braku przyzwolenia na autonomiczne funkcjonowanie i osiąganie czegoś na własną rękę.
3. Uszkodzone granice: wynika z braku zdrowych granic.
4. Nakierowanie na innych: wynika z braku doznania pełnej akceptacji oraz bezwarunkowej miłości.
5. Nadmierna czujność i zahamowanie: wynika z braku przyzwolenia i przestrzeni na swobodne wyrażanie siebie i spontaniczność.
W zależności od tego, które z naszych potrzeb w dzieciństwie nie zostały zaspokojone, każdy z nas może wykształcić jeden lub więcej schematów nieadaptacyjnych.
Terapia schematów jest świetnym narzędziem do pracy nad swoim dobrostanem m.in wtedy, kiedy czujesz, że:
– Twoje relacje partnerskie przebiegają wedle tych samych, niesatysfakcjonujących scenariuszy,
– Ludzie odsuwają się od Ciebie, a Ty nie potrafisz zrozumieć, dlaczego,
– Mimo prób nie możesz wypracować większego poczucia własnej wartości,
– Cierpisz z powodu zaburzeń kontroli impulsów, takich jak zaburzenia uwagi, nadmierna impulsywność czy trudności z samoregulacją,
– Masz nawracające zaburzenia odżywiania,
– Nie potrafisz realizować do końca planów, łatwo się poddajesz lub popadasz w prokrastynację,
– Regularnie doświadczasz stanów lękowych,
– Borykasz się z depresją lub zaburzeniami osobowości.
Bazą terapii schematów jest silna, zdrowa relacja terapeutyczna między pacjentem a terapeutą, który niejako zaczyna pełnić funkcję pararodzica, dającemu swojemu podopiecznemu to, co nie zostało mu dane na wczesnym etapie życia. Może to być emocjonalne wsparcie w momencie życiowych wyzwań, lub poczucie obecności, bezpieczeństwa i stabilności wynikające z regularnych spotkań. Oczywiście relacja ta przebiega z zachowaniem profesjonalnych, etycznych granic i nie powinna przerodzić się w przyjaźń czy jakąkolwiek inną formę prywatnej zażyłości. Terapia schematów jest zazwyczaj długoterminowa, trwa 1-2 lata przy zachowaniu regularności cotygodniowych spotkań.
Terapia schematu czerpie z zasady reparentingu, czyli przeżywania dzieciństwa jeszcze raz i naprawiania wyrządzonych w jego czasie psychologicznych szkód. O tym, jak reparenting wygląda w praktyce, więcej piszemy TU.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
