Tiki nerwowe dużo prościej zauważyć u bliskich niż u siebie. Wykonujemy je zazwyczaj nieświadomie, a dopiero sugestia z zewnątrz pozwala nam zyskać wiedzę o tym, że weszły do naszego zestawu gestów czy zachowań. Szukamy odpowiedzi na to, czym dokładnie tiki nerwowe są i jak sobie z nimi poradzić.
Czym są tiki nerwowe?
Każdy z nas ma jakieś charakterystyczne „coś”. Jedni w specyficzny sposób się śmieją, inni zawiązują buty, kolejni siadają lub chodzą. Czasami jednak owe „coś” nie oznacza wybrzmiewającej natury, ale przeżywanej emocji – i to wcale nie takiej pozytywnej. Tiki nerwowe to mimowolne, nagłe ruchy lub dźwięki, które powtarzają się w regularnych odstępach czasu. Mogą być zarówno fizyczne, jak i wokalne, a ich nasilenie oraz forma różnią się w zależności od osoby. Choć na pierwszy rzut oka wydają się niegroźne, mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie i samopoczucie. Jakie mogą być przykłady tików? To np. gwałtowne mruganie oczami, nagłe szarpnięcia głową, drganie ramienia, a także wydawanie dźwięków, takich jak chrząkanie czy powtarzanie słów.
Ważne jest, by odróżniać tiki od nawyków – tiki są poza kontrolą osoby, która ich doświadcza. Tiki najczęściej pojawiają się w dzieciństwie, zazwyczaj między 5. a 10. rokiem życia, a chłopcy są na nie bardziej narażeni niż dziewczynki. Chociaż u większości dzieci znikają z wiekiem, w niektórych przypadkach mogą utrzymywać się lub nawet nasilać w dorosłości. Tiki mogą być również związane z takimi zaburzeniami jak zespół Tourette’a, ADHD czy zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (OCD). Choć dokładne przyczyny tików nie są jeszcze w pełni poznane, istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na ich rozwój. Oto kluczowe z nich:
Genetyka: Jeśli ktoś z Twojej rodziny zmagał się z tikami, istnieje większe ryzyko, że możesz je odziedziczyć. Geny odgrywają istotną rolę w predyspozycjach do różnych zaburzeń neurologicznych, w tym tików. Nie oznacza to jednak, że jeśli rodzic miał tiki, na pewno pojawią się u Ciebie – genetyka to tylko część układanki.
Stres i emocje: Stres działa jak zapalnik dla tików. Intensywny dzień w pracy, presja szkolna, konflikty w domu – wszystkie te sytuacje mogą sprawić, że tiki staną się bardziej widoczne. Twój mózg może w ten sposób reagować na nadmiar emocji, próbując rozładować napięcie. Dlatego wiele osób zauważa nasilenie tików w trudnych życiowych momentach.
Problemy z neuroprzekaźnikami: Tiki nerwowe mogą być wynikiem nieprawidłowego działania neuroprzekaźników, takich jak dopamina. Ten związek chemiczny odpowiada za komunikację między komórkami nerwowymi, a jego zaburzenia mogą prowadzić do mimowolnych ruchów i dźwięków. U osób z zespołem Tourette’a ta teoria wydaje się szczególnie istotna.
Uraz psychiczny lub neurologiczny: Silne przeżycia emocjonalne, takie jak utrata bliskiej osoby czy doświadczanie przemocy, mogą wywołać lub nasilić tiki. Również urazy mózgu, np. po wypadku, mogą być czynnikiem ryzyka. Twój organizm w ten sposób reaguje na traumę, szukając sposobu na jej „wyrażenie”.
Infekcje i choroby: Niektóre infekcje, szczególnie te związane z układem nerwowym, mogą powodować rozwój tików. Na przykład, infekcja paciorkowcami u dzieci została powiązana z nagłym pojawieniem się tików i OCD, co znane jest jako PANDAS (Pediatric Autoimmune Neuropsychiatric Disorders Associated with Streptococcal Infections).
Nawyki i środowisko: Choć tiki są mimowolne, to Twoje otoczenie i rutyna mogą mieć na nie wpływ. Na przykład długie godziny spędzane przed ekranem, brak snu lub niezdrowa dieta mogą osłabić Twoje ciało i sprzyjać pojawianiu się tików. Zdrowy styl życia ma znaczenie większe, niż się wydaje.
Czy tiki nerwowe mogą być szkodliwe?
Tiki nerwowe, choć same w sobie nie są zazwyczaj fizycznie szkodliwe, mogą mieć istotny wpływ na samopoczucie psychiczne, funkcjonowanie społeczne i poczucie własnej wartości. Zrozumienie, jak tiki oddziałują na różne aspekty życia, może pomóc w łagodzeniu ich negatywnych skutków i poprawie jakości życia. Większość tików nerwowych, takich jak mruganie oczami, chrząkanie czy gwałtowne ruchy głową, nie powoduje bezpośredniego uszkodzenia ciała. Jednak długotrwałe, intensywne tiki mogą prowadzić do problemów zdrowotnych. Na przykład:
Nadwyrężenie mięśni: Powtarzające się, gwałtowne ruchy mogą prowadzić do bólu mięśni lub urazów, szczególnie jeśli dotyczą dużych partii ciała, takich jak szyja czy ramiona.
Podrażnienie skóry: Tiki nerwowe obejmujące dotykanie lub drapanie mogą prowadzić do podrażnień, a nawet infekcji skóry.
Problemy ze wzrokiem: Jeśli tiki dotyczą częstego mrugania lub uciskania oczu, mogą wpływać na suchość oczu lub ich nadwrażliwość.
Tiki nerwowe mogą wywoływać dyskomfort psychiczny, szczególnie w sytuacjach społecznych. Oto kilka sposobów, w jakie mogą one wpływać na Twoje życie emocjonalne:
Zwiększone poczucie wstydu i izolacji: Jeśli tiki nerwowe są widoczne dla innych, mogą przyciągać uwagę i powodować uczucie zażenowania. Osoby z tikami często obawiają się, że zostaną negatywnie ocenione, co może prowadzić do unikania interakcji społecznych. Na przykład dziecko w szkole może być narażone na drwiny, a dorosły na wykluczenie w środowisku pracy.
Spadek pewności siebie: Stałe zmaganie się z czymś, co jest poza Twoją kontrolą, może powodować frustrację i obniżenie pewności siebie. Osoby z tikami często czują się mniej wartościowe, porównując się do innych, którzy takich problemów nie mają.
Wzrost poziomu lęku i stresu: Lęk i stres mogą nasilać tiki nerwowe, co tworzy błędne koło. Osoby z tikami często martwią się, jak będą postrzegane przez innych, co dodatkowo wzmacnia ich objawy. To z kolei utrudnia skupienie się na codziennych zadaniach i osiąganiu celów.
Poczucie bezradności: Brak kontroli nad tikami może prowadzić do poczucia bezradności. Jeśli ktoś nie rozumie, skąd biorą się tiki i jak można je ograniczyć, może mieć trudności z zaakceptowaniem swojego stanu.
Tiki nerwowe – jak sobie z nimi radzić?
Tiki nerwowe mogą być wyzwaniem, ale istnieją różne strategie, które pomagają radzić sobie z ich objawami i ograniczyć ich nasilenie. Oto kilka sprawdzonych metod:
Zadbaj o relaksację i redukcję stresu: Stres to jeden z głównych czynników, które mogą nasilać tiki nerwowe. Dlatego kluczowe jest, aby nauczyć się technik relaksacyjnych i dbać o emocjonalne wyciszenie. Codzienna medytacja, praktyka jogi lub proste ćwiczenia oddechowe mogą pomóc Twojemu układowi nerwowemu się uspokoić. Znajdź czas na relaks każdego dnia, nawet jeśli to tylko kilka minut w ciszy z głębokimi oddechami. Możesz też wypróbować wizualizację – wyobrażanie sobie spokojnych miejsc może zredukować napięcie i odwrócić uwagę od tików.
Ucz się i zrozum swoje tiki: Świadomość tego, co wpływa na Twoje tiki, to pierwszy krok do ich kontrolowania. Obserwuj sytuacje, które nasilają objawy, np. stresujące rozmowy lub nadmiar bodźców. Prowadzenie dziennika może pomóc Ci zauważyć schematy – dzięki temu łatwiej zidentyfikujesz, co wywołuje tiki, i nauczysz się ich unikać. Pamiętaj, że większa wiedza na temat tików pozwala zrozumieć je lepiej i zbudować wyrozumiałość wobec siebie.
Wypróbuj terapię behawioralną: Jedną z najskuteczniejszych metod radzenia sobie z tikami jest habit reversal therapy (HRT), czyli terapia odwracania nawyków. Jej celem jest nauka zastępowania tików bardziej kontrolowanymi reakcjami. Jeśli zauważasz, że tik ma się pojawić, próbuj świadomie zatrzymać ten ruch lub wykonać inny, który nie sprawi dyskomfortu. Tego rodzaju terapia uczy Cię także rozpoznawania momentów, w których tiki się nasilają, co pozwala na lepszą kontrolę nad nimi.
Wprowadź zdrowe nawyki w codziennym życiu: Twoje codzienne wybory mają ogromny wpływ na Twoje ciało i umysł. Zdrowy tryb życia może pomóc w zmniejszeniu tików. Kluczowe jest dbanie o odpowiedni sen – zmęczenie często nasila objawy, dlatego warto wypracować stały rytm dnia i unikać wieczornej ekspozycji na ekrany. Regularna aktywność fizyczna, nawet w formie spacerów, zmniejsza napięcie mięśniowe i pomaga w radzeniu sobie ze stresem. Z kolei zrównoważona dieta, bogata w składniki odżywcze, wspiera pracę układu nerwowego i stabilizuje Twoje samopoczucie.
Szukaj akceptacji i wsparcia: Tiki mogą wpływać na Twoje życie społeczne i poczucie własnej wartości, dlatego ważne jest, aby otaczać się osobami, które Cię rozumieją i wspierają. Porozmawiaj z bliskimi o swoich tikach – wytłumaczenie im, na czym polegają, może pomóc uniknąć niezręczności i budować zaufanie. Jeśli odczuwasz brak zrozumienia, poszukaj grup wsparcia – wymiana doświadczeń z osobami w podobnej sytuacji może być niezwykle budująca i inspirująca.
Zastanów się nad leczeniem farmakologicznym (w razie potrzeby): Jeśli tiki są szczególnie uciążliwe i znacznie wpływają na Twoje codzienne funkcjonowanie, warto porozmawiać z lekarzem o możliwości zastosowania leków. Farmakoterapia nie jest pierwszą linią obrony, ale w niektórych przypadkach może być pomocna, szczególnie gdy inne metody nie przynoszą oczekiwanych efektów.
Jeśli szukasz szybkiego sposobu na to, aby się wyciszyć i uspokoić rozdygotane ciało, koniecznie sprawdź 9 oddechów oczyszczających, z których mocy możesz skorzystać w każdych warunkach.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
