Chociaż coraz bardziej wzbraniamy się przed sztywnym podziałem na to, co kobiece i męskie, istnieją pojęcia, które są nierozerwalnie związane z jedną płcią. Należy do nich toksyczna męskość. Jaka jest jej historia? Jak można ją zidentyfikować? Jakie niesie za sobą zagrożenia?
Krótka historia toksycznej męskości
Toksyna w kontekście męskości – brzmi paradoksalnie, ale historia toksycznej męskości to opowieść o normach i oczekiwaniach, które przez wieki kształtowały obraz mężczyzny i miały niszczący wpływ na społeczeństwo. Jak doszło do tego, że pewne cechy przypisywane męskości zaczęły być postrzegane jako toksyczne? Oto krótka podróż przez historię toksycznej męskości, która wyjaśnia, jak doszliśmy do współczesnych problemów związanych z męską tożsamością.
W starożytności męskość często była związana z siłą fizyczną i wojowniczością. W wielu kulturach, m.in. greckiej i rzymskiej, ideał mężczyzny obejmował nie tylko sprawność fizyczną, ale również zdolność do dominacji i agresji. Ten obraz męskości, chociaż ceniony w swoich czasach, miał swoje mroczne strony. Promował brutalność i bezwzględność, które później stały się normą w wielu społeczeństwach. Rewolucja przemysłowa przyniosła zmiany w sposobie, w jaki mężczyźni postrzegali swoją rolę w społeczeństwie. Pracując w fabrykach i na budowach, mężczyźni zaczęli utożsamiać swoją wartość z produktywnością i ciężką pracą. To z kolei umocniło przekonanie, że prawdziwy mężczyzna musi być nie tylko silny i niezależny, ale również zdolny do przetrwania w brutalnym świecie przemysłowym. W rezultacie, cechy takie jak emocjonalna twardość i unikanie słabości stały się normą. Prowadziło to do zaniedbania zdrowia psychicznego i emocjonalnego.
XX wiek przyniósł ze sobą nowe wyzwania dla tradycyjnych ról płciowych. Ruchy feministyczne, zmiany społeczne i polityczne oraz rozwój psychologii zaczęły kwestionować klasyczne wzorce męskości. W okresie po II wojnie światowej i w latach 60. oraz 70. mężczyźni zaczęli zmagać się z kryzysem tożsamości. Ideał twardego, nieczułego mężczyzny zaczął być kwestionowany. Zaczęły pojawiać się nowe wzorce męskości, które obejmowały większą wrażliwość i otwartość emocjonalną. Jednak wiele z tych nowych idei spotkało się z oporem i nie zawsze zostało zaakceptowanych. Współczesna analiza toksycznej męskości uwidacznia, jak przekonania o „prawdziwej” męskości mogą prowadzić do problemów społecznych i osobistych. Toksyczna męskość nie tylko szkodzi mężczyznom, ale także negatywnie wpływa na społeczeństwo jako całość, promując nierówności płciowe i przemoc.
Toksyczna męskość w praktyce
Toksyczna męskość to zestaw społecznych norm i przekonań, które nakładają na mężczyzn wymagania dotyczące zachowań, cech i postaw uznawanych za „właściwe” w kontekście męskiej tożsamości. Te normy często promują szkodliwe wzorce, takie jak dominacja, agresja, unikanie emocji i nadmierna twardość. Toksyczna męskość manifestuje się w różnych formach, które mogą wpływać negatywnie zarówno na mężczyzn, jak i na ich otoczenie. Oto kluczowe objawy toksycznej męskości, które są często obserwowane:
Tłumienie emocji: Mężczyźni, którzy przejawiają toksyczną męskość, często unikają okazywania swoich prawdziwych uczuć i emocji. Przekonanie, że okazywanie wrażliwości lub smutku jest oznaką słabości, może prowadzić do tłumienia emocji. To z kolei zwiększa ryzyko problemów zdrowotnych, takich jak depresja czy lęki.
Agresja i dominacja: Toksyczna męskość często wiąże się z przekonaniem o konieczności dominacji i używaniu agresji do rozwiązywania konfliktów. Tacy mężczyźni mogą przejawiać skłonność do przemocy fizycznej lub werbalnej, w celu kontrolowania innych lub dowodzenia swojej przewagi.
Propagowanie ideału prawdziwej męskości: Istnieje silna presja, aby mężczyźni przestrzegali tradycyjnych norm męskości, takich jak bycie twardym, niezależnym i niewrażliwym. Takie przekonania mogą prowadzić do niezdrowego porównań i prób dopasowania się do idealizowanego obrazu męskiego sukcesu.
Potrzeba kontroli: Toksyczna męskość zachęca mężczyzn do afirmowania swojej władzy i dominacji, co często objawia się w relacjach domowych. Niektórzy mężczyźni uważają, że powinni mieć pełną kontrolę w relacjach, co może prowadzić do przejawów kontroli i nadużyć.
Afirmacja rozwiązłości: Toksyczna męskość gloryfikuje mężczyzn za posiadanie wielu partnerów seksualnych, jednocześnie wyrażając pogardę dla kobiet, które zachowują się w ten sam sposób. To dwulicowe podejście prowadzi do utrwalenia szkodliwych stereotypów płciowych i podwójnych standardów.
Podział domowych ról względem płci: Toksyczna męskość odrzuca role uważane za „kobiece”, co skutkuje niechęcią do uczestniczenia w pracach domowych. Raport “The Man Box” wykazał, że część mężczyzn uważa, że nie powinni angażować się w obowiązki domowe, że mają być jedynymi żywicielami rodziny, oraz że chłopcy nie powinni uczyć się gotowania, sprzątania czy opieki nad dziećmi.
Konsekwencje i zagrożenia
Paradoksem kultywowania toksycznej męskości jest zwracanie się ku standardom, które mimo swojej ogromnej szkodliwości są społeczne i kulturowo ugruntowane. W praktyce toksyczna męskość może przyjmować formę presji do spełniania sztywnych norm „prawdziwego mężczyzny”, takich jak nieokazywanie emocji, dominacja, agresja czy niezależność. Takie postawy, chociaż często postrzegane jako oznaka siły czy odwagi, mogą prowadzić do poważnych problemów. Zarówno na poziomie indywidualnym, jak i społecznym:
Problemy w relacjach interpersonalnych to jedno zkluczowych zagrożeń związanych z toksyczną męskością. Mężczyźni, którzy poddają się presji związanej z „męskim” sposobem bycia, mogą mieć trudności w efektywnej komunikacji i nawiązywaniu zdrowych relacji. Oczekiwanie, że mężczyźni będą tłumić swoje uczucia i unikać wyrażania emocji, prowadzi do braku empatii i problemów z okazywaniem wsparcia bliskim. W rezultacie, mogą pojawić się konflikty, izolacja oraz trudności w budowaniu trwałych, satysfakcjonujących więzi międzyludzkich.
Nadmierna samokrytyka i stres to kolejne poważne konsekwencje toksycznej męskości. Mężczyźni, którzy czują się zobowiązani do spełniania społecznych oczekiwań dotyczących męskości, mogą doświadczać znacznego poziomu samokrytyki i poczucia niedoskonałości. Presja, by zachować „męski” wizerunek, może prowadzić do chronicznego stresu, wypalenia zawodowego oraz poważnych problemów zdrowotnych, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe.
Wspieranie nierówności płciowych jest trzecią istotną konsekwencją toksycznej męskości. Normy te często utwierdzają patriarchalne struktury i stereotypy płciowe, co wpływa na nierówności w społeczeństwie. Mężczyźni, którzy przyjmują toksyczne normy męskości, mogą nieświadomie wspierać i utrwalać nierówności płciowe, co hamuje postępy w dążeniu do równości i sprawiedliwości społecznej.
Toksyczna męskość stanowi poważne wyzwanie, które wpływa na życie mężczyzn i ich relacje z otoczeniem. Zrozumienie jej konsekwencji jest kluczowe dla budowania zdrowszych, bardziej egalitarnych społeczeństw, w których zarówno mężczyźni, jak i kobiety mogą rozwijać się w pełni, bez ograniczeń narzucanych przez szkodliwe normy społeczne. Jak można do tego podejść? Stawiając na otwartą komunikację o tym, co nas boli. A co jeśli zderzysz się ze ścianą? Więcej o tym, czym jest stonewalling przeczytasz TU.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
