Otyłość zalicza się do najistotniejszych przewlekłych chorób niezakaźnych, stanowiących pogłębiający się globalny problem zdrowotny. Szacuje się, że otyłość dotyka 1 na 8 osób na całym świecie. Czy jest ona genetyczna?
Otyłość – garść danych z całego świata
Zgodnie z szacunkami Światowej Organizacji Zdrowia w 2022 r. na świecie żyło 2,5 miliarda osób z otyłością, z czego aż 890 milionów miało nadwagę. Liczba niebagatelna, a powagi dodaje fakt, że od lat 90-tych XX w. zwiększyła się niemal dwukrotnie, a od lat 70-tych potroiła. Ponadto:
– Odsetek dorosłych z nadwagą i otyłością w UE w 2019 roku wahał się między 37% we Włoszech a 58% w Chorwacji w przypadku kobiet oraz między 53% we Francji a 73% w Chorwacji w przypadku mężczyzn,
– Grupa wiekowa od 18 do 24 lat prezentuje najniższy odsetek ludności z nadwagą w UE, podczas gdy osoby w wieku od 65 do 74 lat ma najwyższy odsetek,
– Odsetek kobiet z nadwagą lub otyłością w UE spada wraz ze wzrostem poziomu wykształcenia,
– Według danych GUS w Polsce z problemem nadmiernej masy ciała zmaga się 62 proc. mężczyzn i 46 proc. kobiet, zaś co piąty Polak jest otyły.
Problem otyłości dotyka nie tylko dorosłych, ale również coraz większą liczbę dzieci i młodzieży. Szacuje się, że ponad 340 milionów dzieci i nastolatków w wieku od 5 do 19 lat cierpi na nadwagę lub otyłość.
Otyłość – co na nią wpływa?
Otyłość jest o tyle podstępną chorobą, że istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na naszą zdolność do utrzymania prawidłowej wagi, oddziałując na nas w tym samym czasie. Zastanawiasz się, który z obszarów Twojego życia może przyczyniać się do nabierania wagi? Oto one:
Styl życia i nawyki żywieniowe: Codzienne wybory żywieniowe oraz styl życia mają ogromny wpływ na otyłość. Szybki tryb życia, brak czasu na przygotowanie zdrowych posiłków oraz częste sięganie po przetworzone produkty mogą prowadzić do nadwagi i otyłości. Stworzenie zdrowych nawyków żywieniowych, takich jak regularne gotowanie posiłków w domu z wartościowych składników oraz ograniczenie spożycia przetworzonej żywności, może pomóc w kontroli wagi.
Zaburzony rytm snu: Osoby, które cierpią na zaburzenia snu, często mają tendencję do spożywania większej ilości kalorii, zwłaszcza węglowodanów i tłuszczów. Zaburzenia snu mogą też wpływać na regulację hormonów odpowiedzialnych za uczucie sytości (np. leptyny) i głodu (np. greliny), co prowadzi do zwiększonego apetytu i nadmiernego spożycia pokarmów. Warto też pamiętać, że sen odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu zdrowego metabolizmu, a zaburzenia jego rytmu mogą prowadzić do spowolnienia przemiany materii, co utrudnia spalanie kalorii i może wywoływać otyłość.
Poziom aktywności fizycznej: Brak regularnej aktywności fizycznej może prowadzić do przyrostu masy ciała i gromadzenia tkanki tłuszczowej. Regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych, takich jak spacery, bieganie, joga, pływanie czy trening siłowy, pomaga utrzymywać prawidłową wagę, a przy okazji poprawiać ogólne zdrowie fizyczne i psychiczne.
Stres i zdrowie psychiczne: Stres może prowadzić do kompulsywnego objadania się oraz wybierania niezdrowych pokarmów, a to prosta droga do przyrostu masy ciała. Skuteczne radzenie sobie ze stresem, poprzez techniki relaksacyjne, medytację, czytanie, czy spacery na świeżym powietrzu, może pomóc w zapobieganiu nadmiernemu jedzeniu w odpowiedzi na stres.
Środowisko i czynniki społeczne: Środowisko, w którym żyjemy, może wpływać na nasze wybory żywieniowe i aktywność fizyczną. Jeśli osoby w naszym najbliższym otoczeniu kultywują nawyki wywołujące otyłość, istnieje duże prawdopodobieństwo, że sami przejmiemy ten model zachowań i zaczniemy przybierać na wadze.
Otyłość – czy jest genetyczna?
Chociaż otyłość najczęściej uważana jest za konsekwencję nieprawidłowej diety, może też wynikać z czynników, które nie są od nas zależne. Wszyscy znamy teorie mówiące, że nasza waga, z tendencją do tycia na czele, może być dziedziczona po rodzicach. Ale czy naprawdę geny mają aż tak duży wpływ na to, czy jesteśmy lub staniemy się otyli? Okazuje się, że tak. Badania pokazują, że:
– Osoby u których występuje określony wariant genu FTO (polimorfizm rs9939609) są bardziej narażone na ryzyko wystąpienia otyłości, szczególnie otyłości dziecięcej; u osób, u których stwierdzono aktywność tego genum obserwuje się zazwyczaj zwiększenie obwodu talii i indeksu BMI (Body Mass Index to wskaźnik, który jest stosowany do oceny stosunku masy ciała do wzrostu).
– Geny mogą również wpływać na produkcję hormonów, które regulują uczucie głodu i sytości, takich jak leptyna i grelina; dysfunkcje w tych genach mogą prowadzić do zaburzeń w regulacji apetytu i przyczyniać się do nadwagi.
Warto jednak pamiętać, że nawet jeśli mamy pewne skłonności genetyczne do otyłości, świadome podejście do trybu życia może mieć ogromny wpływ na naszą wagę. Możemy mieć kontrolę nad ekspresją naszych niesprzyjających zachowaniu zdrowej masy ciała genów poprzez zdrowe nawyki na co dzień.
Otyłość – jak się przed nią chronić?
Każdego dnia możesz robić dziesiątki rzeczy, które pomogą uchronić Cię przed zbędnym przybieraniem na wadze. Pamiętaj, że to, jak się czujesz, zarówno na poziomie kondycji fizycznej, zdrowotnej i psychicznej, jest sumą Twoich świadomych wyborów. Oto co możesz robić, aby otyłość nie stała się Twoim problemem:
1. Znajdź aktywność fizyczną, do której będziesz podchodzić z radością.
2. Nie deprecjonuj wagi nawet najspokojniejszych form ruchu, takich jak codzienny spacer.
3. Naucz się priorytetyzować sen.
4. Gaś pragnienie wodą, naparami ziołowymi i domowymi lemoniadami.
5. Postaraj się każdego dnia jeść jak najwięcej nieprzetworzonych produktów spożywczych.
6. Zastanów się, co pomaga Ci redukować stres i każdego dnia poświęcaj tej czynności chociaż kwadrans.
7. Raz w roku udaj się do lekarza rodzinnego w celu wykonania badań profilaktycznych, dzięki czemu łatwiej będzie Ci zrozumieć zdrowotne potrzeby Twojego organizmu.
Jeśli próbujesz zwalczyć otyłość rozważniejszym podejściem do diety, ale Twoja waga nieustannie stoi w miejscu sprawdź, czy nie popełniasz błędów żywieniowych. Piszemy o nich TU.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
