Chociaż mikrobiota kojarzy się z jelitami, warto pamiętać, że to nie jedyne miejsce, gdzie w Twoim organizmie żyje ten zespół mikroorganizmów. Jama ustna jest zamieszkiwana m.in. przez ponad 700 różnych szczepów bakterii, które tworzą drugą największą mikrobiotę w ludzkim ciele. Co warto o niej wiedzieć?
Jama ustna – co żyje na jej śluzówce?
Społeczność mikroorganizmów zamieszkujących nasze ciało nazywa się mikrobiomem, mikrobiotą lub florą bakteryjną. Termin “mikrobiom” został stworzony przez laureata Nagrody Nobla, Joshuę Lederberga, aby opisać naturalnie występującą grupę mikroorganizmów symbiotycznych, komensalnych i patogennych, które są naszymi wewnętrznymi lokatorami. Mikrobiom jamy ustnej, odnosi się do specyficznych mikroorganizmów występujących w tej określonej części ludzkiego ciała. Fakt, że jama ustna posiada swoją osobną mikroflorę został po raz pierwszy zidentyfikowany przez Holendra Antony’ego van Leeuwenhoeka, który używając mikroskopu skonstruowanego przez siebie, odkrył te mikroorganizmy obserwując własną płytkę nazębną. Jak stwierdził w 1674 r., jama ustna jest zamieszkiwana przez “małe żywe drobnoustroje, które ładnie się poruszają.” Współczesne badania wykazują, że to, co tak ładnie poruszało się przed oczyma van Leeuwenhoeka, to około 700 gatunków bakterii, głównie zaliczanych do typów Actinobacteria, Bacteroidetes, Chlamydia, Euryarchaeota, Fusobacteria, Firmicutes, Proteobacteria, Spirochaetes oraz Tenericutes, ponad 100 gatunków grzybów oraz szczepy wirusów i bakteriofagów, czyli wirusów zarażających inne bakterie. Szacuje się, że zaledwie jeden milimetr śliny zawiera nawet 100 milionów komórek tych mikroorganizmów! Jak pokazują badania:
– Dieta i środowisko mają zdecydowanie większy wpływ na florę jelitową niż na skład bakterii jamy ustnej,
– Osoby zdrowe z różnych krajów mają podobny skład mikrobioty jamy ustnej.
Jama ustna – jak kształtuje się jej mikrobiota?
Mikrobiota, którą zawiera jama ustna, kształtuje się od bardzo wczesnego etapu życia. Macica płodu jest zazwyczaj pozbawiona mikroorganizmów, co oznacza, że jest środowiskiem sterylnym. Jednakże ostatnie badania wykazały kolonizację środowiska wewnątrzmacicznego, a konkretnie płynu owodniowego, przez mikroorganizmy jamy ustnej u nawet do 70% ciężarnych kobiet! Jak to możliwe? Dzięki magii natury i tego, jak funkcjonuje organizm kobiety w trakcie ciąży. Dziecko ma kontakt z mikroflorą macicy i pochwy matki podczas porodu, a później z mikroorganizmami atmosfery w chwili narodzin. Jama ustna noworodka jest zazwyczaj pozbawiona samoistnie występujących mikroorganizmów, te zaczynają ją jednak zasiedlać od momentu pierwszego karmienia, rozpoczynając tym samym proces nabywania i kształtowania się mikroflory jamy ustnej przez nowo narodzonego człowieka. Stabilizacja mikrobiomu jamy ustnej przypada na okres młodego wieku dorosłego. Mikrobiom jamy ustnej spełnia szereg funkcji zdrowotnych, istotnych dla całego organizmu:
– Wspieranie układu odpornościowego,
– Działanie antyoksydacyjne,
– Działanie antyzapalne,
– Ochrona szklana i przeciwdziałanie próchnicy,
– Metabolizowanie produktów odżywczych.
Warto pamiętać, że dzięki bezpośredniemu połączeniu z układem trawiennym i oddechowym, jama ustna wywiera duży wpływ na resztę ciała – żyjące w jej wnętrzu mikroorganizmy nie są odizolowane. Oznacza to, że z każdym wdechem powietrza i każdym spożytym posiłkiem mogą one wpływać na to, co dzieje się w innych częściach ciała. Jak wskazują naukowcy, bakterie z jamy ustnej powiązane są z chorobami kardiologicznymi, reumatoidalnym zapaleniem stawów, umieralnością płodu, nieswoistym zapaleniem jelit, różnymi nowotworami, chorobami układu oddechowego, zapalaniem opon mózgowych oraz chorobami wątroby. (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2213453018301642)
Jamą ustna – jak dbać o jej mikrobiotę?
Mimo że skład mikrobioty w jamie ustnej stabilizuje się we wczesnym okresie dojrzewania, istnieje kilka czynników, które mogą wpływać na siłę tych mikroorganizmów na przestrzeni całego życia. Oto najważniejsze z nich:
Papierosy Do tego, że palenie nie sprzyja zdrowiu, chyba nie trzeba przekonywać nikogo, warto jednak zrozumieć, dlaczego jest tak bardzo szkodliwe dla pożytecznych organizmów żyjących w jamie ustnej. Zawarte w papierosach substancje mogą zmieniać ich skład oraz przyczyniać się do namnażania się mikroorganizmów patogennych poprzez regulowanie przylegania bakterii do powierzchni błon śluzowych, tworzenie niestabilnych kolonizacji bakteryjnych w biofilmach, zwiększanie kwasowości śliny, zubożanie tlenu czy zaburzanie właściwości antyoksydacyjnych śliny. Ograniczenie lub rzucenie palenia może mieć znaczący wpływ na to, jak zdrowa jest jama ustna i zamieszkująca nią mikrobiota.
Alkohol Alkohol, zwłaszcza w dużych ilościach, może wpływać na równowagę kwasowości śliny. Zmiana pH śliny może stworzyć bardziej przyjazne warunki rozwojowe dla niekorzystnych bakterii, które dobrze prosperują w kwasowym środowisku. Ponadto alkohol jest substancją odwadniającą, co oznacza, że może prowadzić do zmniejszenia ilości śliny w jamie ustnej. Ślina pełni istotną rolę w ochronie jamy ustnej przed bakteriami, ponieważ zawiera składniki, które pomagają w usuwaniu mikroorganizmów i neutralizowaniu kwasów. Warto zaznaczyć, że wpływ alkoholu na mikroflorę jamy ustnej może być zróżnicowany i może zależeć od ilości spożywanego alkoholu, częstotliwości picia oraz ogólnego stylu życia. Okazjonalna lampka wina na pewno nie wpłynie na stan zdrowia jamy ustnej w takim samym stopniu jak regularnie upijanie się napojami wysokoprocentowymi.
Stres Skutki stresu na mikrobiotę jelitową zostały dobrze udokumentowane, a interakcję tę często nazywa się osią mikrobiota-jelito-mózg. Podobnie jak mikrobiota jelitowa, mikrobiota jamy ustnej przyczynia się do utrzymania zarówno zdrowia poszczególnych organów, jak i ogólnego. Mimo że badania w tym zakresie nie są ani tak zaawansowane, ani tak pogłębione jak te z zakresu mikrobioty jelitowej, pojawia się coraz więcej dowodów potwierdzających to, że stres może zaburzać równowagę kwasowości śliny i generować środowisko sprzyjające namnażaniu się mikroorganizmów o cechach patogennych. Okazuje się zatem, że wszelkie praktyki relaksacyjne, pomagające redukować skutki stresu zarówno psychicznego jak i fizycznego, mogą przyczyniać się do zapobiegania dysbiozy, czyli zaburzenia równowagi proporcji dobrych i złych bakterii w organizmie. Jeśli szukasz sposobów na to, jak wprowadzić do swojego życia więcej momentów spokoju, na pewno przydadzą Ci się te proste praktyki, o których piszemy TU.
Dieta węglowodany Jedzenie wpływa na Twoje zdrowie już od momentu wzięcia pierwszego kęsa posiłku do ust. Jak wskazują badania, jama usta jest w największym stopniu narażona na skutki uboczne spożywania cukrów prostych. Węglowodany, które są głównym składnikim słodkich przekąsek, ciast, napojów energetyzujących, zup czy sosów w proszku, spożywane są przez bakterie produkujące kwasy, które miejscowo obniżają pH zębów, doprowadzając do demineralizacji szkliwa. Sprzyja to namnażaniu się patogenów i zaburzaniu proporcji dobrych i złych bakterii w jamie ustnej. Jeśli chcesz wspierać dietą zdrowie mikrobioty jamy ustnej, postaw na owoce i warzywa o niskiej zawartości cukru i dużej zawartości antyoksydantów, produkty o dużej zawartości kwasów tłuszczowych omegą-3 i omegą-6 i pełnoziarniste, bogate w błonnik, pełnoziarniste produkty zbożowe.
Higiena jamy ustnej Jednym z głównych czynników napędzającym namnażanie się patogennych mikroorganizmów w jamie ustnej jest zaniedbanie higieny. Nieregularne i niedokładne mycie zębów, niewyleczone stany zapalne czy zbyt często stosowanie mocnych płukanek, które mogą prowadzić do wyjałowienia flory bakteryjnej jamy ustnej to wróg zdrowej mikrobioty. Jeśli szukasz naturalnych sposobów na to, jak odświeżyć swój oddech, na pewno przydadzą Ci się nasze porady. Znajdziesz je TU.
Słodycze pełne białego cukru być może radują podniebienie, ale na pewno nie sprawiają, że jama ustna staje się zdrowsza. Wyeliminowanie ich z diety nie musi wcale oznaczać braku deserów! Nasze pomysły na zdrowe przekąski pomagające zaspokoić „słodki” głód znajdziesz TU.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
