Gdybyśmy potrafili wyłapywać wszelkie toksyczne mechanizmy, których doświadczamy, i natychmiast przeciwdziałali, życie byłoby z pewnością dużo prostsze. Czasami jednak toksyny te sączą się z miejsc, które z założenia powinny być bezpieczne i od ludzi, którzy powinni nam sprzyjać, przez co stają się dużo trudniejsze do namierzenia. Jedną z takich toksyn jest manipulacja emocjonalna. Jak wyłapać jej symptomy?
Czym jest manipulacja emocjonalna?
Kto nie lubi myśleć, że jego życie sterowane jest niezależnym myśleniem, świadomymi wyborami i działaniem z nastawieniem na nieszkodliwy wynik? My lubimy! Ale mamy też świadomość, że niestety nie wszystko to, co robimy, czujemy i myślimy jest generowane czystymi intencjami. Bardzo często to czyjaś manipulacja emocjonalna sprawia, że zachowujemy się w określony sposób. Manipulacja emocjonalna to subtelny sposób wpływania na uczucia i reakcje innych ludzi w celu osiągnięcia własnych celów. To jak taniec emocji, w którym manipulator prowadzi: może wykorzystać różne taktyki, aby kontrolować, wprowadzać w błąd lub nadawać kierunek czyimś krokom. W dzisiejszym świecie, gdzie media społecznościowe, reklamy i relacje międzyludzkie odgrywają ogromną rolę, manipulacja emocjonalna staje się coraz bardziej powszechna i bardzo często monetyzowana (Wątpisz? zastanów się, kiedy ostatni raz zdarzyło Ci się zrobić nieplanowane zakupy pod wpływem reklamy, która zagrała Ci na emocjach…). Manipulacja emocjonalna może przybierać wiele form, od pozornie niewinnych prób wpłynięcia na nasze decyzje towarzyskie po bardziej szkodliwe próby kontrolowania naszych myśli i działań, definiujących to, w jaki sposób budujemy własną samoocenę, relacje z innymi czy ścieżkę rozwoju zawodowego.
Do najpopularniejszych form manipulacji emocjonalnej możemy zaliczyć:
– Gaslighting (więcej przeczytasz o tym TU),
– Stonewalling (więcej przeczytasz o tym TU),
– Negging (więcej przeczytasz o tym TU),
– Love bombing (więcej przeczytasz o tym TU),
– Ghosting (więcej przeczytasz o tym TU),
– Umniejszanie,
– Udawanie ofiary,
– Uwodzenie,
– Wzbudzanie poczucia winy lub lęku,
– Ciche dni,
– Przeinaczanie faktów,
– Kontrolowanie myśli lub zachowań,
– Udawanie niewiedzy,
– Kłamanie,
– Unikanie konfrontacji,
– Udawanie niewinności.
Świadomość manipulacji emocjonalnej jest kluczem do jej unikania. Kiedy zrozumiemy, jak działa i jakie taktyki są w jej ramach stosowane, możemy bardziej skutecznie bronić się przed nią. To nie tylko kwestia bycia czujnym i świadomym, ale także dbania o nasze emocje i rozwijania zdolności do rozpoznawania, kiedy ktoś próbuje nami manipulować.
Manipulacja emocjonalna – jak wyłapać jej symptomy?
Manipulacja emocjonalna może przybierać wiele form i czasami bardzo sprytnie się przy tym maskować, ale istnieją pewne powtarzalne symptomy, które warto znać. Oto niektóre z głównych objawów manipulacji emocjonalnej:
Obwinianie i krytyka: Manipulator często próbuje przypisać winę za swoje zachowanie lub problemy drugiej osobie, co może prowadzić do poczucia winy lub niskiego poczucia własnej wartości u ofiary. „To Ty mnie do tego sprowokowałeś/ sprowokowałaś”, „nic by się nie stało, gdybyś nie…” czy „zmuszasz mnie do…” to sygnały, że Twój rozmówca stara się przerzucić odpowiedzialność za swoje mało chwalebne czyny na Ciebie i wchodząc w rolę ofiary, paradoksalnie zyskać nadrzędną pozycję w sporze czy w ogóle w relacji.
Kontrola i dominacja: Manipulator dąży do uzyskania kontroli nad życiem lub decyzjami ofiary. Może próbować narzucać swoje zdanie, ograniczać wolność wyboru lub narzucać swoją wolę. Chce dyktować plany, determinować wybory, ograniczać swobodę wyrażania potrzeb drugiej strony. Taka forma ubezwłasnowolnienia często przybiera postać pozornego dbania o dobro bliskich osób, a towarzyszy jej otoczka wyręczania czy brania na siebie ciężaru i odpowiedzialności za decyzje.
Izolacja: Manipulator może starać się odizolować ofiarę od rodziny, przyjaciół lub wsparcia społecznego. To utrudnia ofierze uzyskanie pomocy z zewnątrz. Może się to przejawiać zarówno próbami zagospodarowania każdej minuty Twojego wolnego czasu, jak i próbami wpływania na Twoje relacje z innymi – generowaniem kłótni z rodziną czy stawianiem w złym świetle i krytykowaniem przyjaciół.
Zmiana rzeczywistości: Manipulator może wprowadzać ofiarę w błąd lub manipulować faktami, aby zmienić jej percepcję rzeczywistości. To może prowadzić do dezorientacji i poczucia zagubienia.
Emocjonalne wykorzystywanie: Manipulator może wykorzystywać emocje ofiary, takie jak miłość, troska lub współczucie, aby osiągnąć swoje cele. Może wywoływać też poczucie winy lub lęku. Takiej formie manipulacji bardzo często towarzyszą komunikaty „jeśli mnie kochasz, to…”, „ja z miłości do Ciebie robię…, a Ty mi się tak odwdzięczasz”, „bez Ciebie sobie nie poradzę”.
Zagrożenia lub szantaż emocjonalny: Manipulator może grozić odejściem, zerwaniem relacji lub innymi negatywnymi konsekwencjami, aby zmusić ofiarę do spełnienia jego żądań. Sprzyja to budowaniu związku, w której zamiast poczucia bezpieczeństwa dominować będzie nieustanne poczucie lęku oraz odsuwanie na bok własnych emocji i potrzeb tylko po to, aby zadowolić i udobruchać manipulatora.
Zmienność nastrojów: Manipulator może wykazywać gwałtowne zmiany nastrojów, co sprawia, że trudno przewidzieć, jak zachowa się w danej sytuacji. To może sprawić, że ofiara czuje się spięta, zagrożona i nieustannie gotowa do spełniania zachcianek manipulatora tylko po to, aby nie zaburzyć (pozornej) równowagi w relacji.
Manipulacja informacją: Manipulator może ukrywać ważne informacje, udzielać fałszywych informacji lub dezinformować ofiarę, aby osiągnąć swoje cele. Może się to objawiać przedstawianiem plotek lub tworzeniem czarnych scenariuszy, które mogą przeistoczyć się w rzeczywistość, jeśli rady czy potrzeby manipulatora nie zostaną wcielone w życie.
Presja emocjonalna: Manipulator może wykorzystywać emocje ofiary, takie jak lęk, smutek czy współczucie, aby zmusić ją do działania w sposób, który służy manipulatorowi.
Zamachy na poczucie własnej wartości: Manipulator może celowo obrażać ofiarę, podważać jej poczucie własnej wartości lub manipulować jej poczuciem własnej wartości, aby sprawić, że będzie bardziej podatna na wpływy. Osoby o niskim poczuciu własnej wartości są bowiem dużo bardziej podatne na opinie innych i częściej, w ramach zabiegania o akceptację, potrafią odsuwać swoje dobro na bok.
Zdrowe relacje opierają się na uczciwości, zaufaniu i szacunku. Manipulacja emocjonalna jest przeciwieństwem tych wartości i może prowadzić do toksycznych i szkodliwych związków. Dlatego ważne jest, aby umieć ją rozpoznawać i chronić siebie oraz swoje emocje. Warto też pamiętać, jak wielką wartość w relacjach stanowi lojalność. Czym dokładnie jest? Analizujemy to TU.
Monika Dąbrowska
Odkąd pamiętam moje życie było związane z pracą nad ciałem – najpierw pływałam, potem grałam w siatkówkę, równolegle zakochałam się w nartach, a wreszcie trafiłam na jogę i przy niej pozostanę już na zawsze. To był mój pierwszy przemyślany krok w holistycznej pracy nad sobą. Po nim nastąpiły kolejne, odżywianie, świadoma pielęgnacja, praca nad emocjami, własnymi barierami i wiele innych. Gdzieś pośrodku tej drogi zrodził się pomysł na portal Twig.pl, który ma być inspiracją dla innych (i dla mnie) do wprowadzania dobrych praktyk w codzienności. Rozpoczynając ten projekt zostawiłam za sobą dotychczasowe życie zawodowe związane z marketingiem i reklamą i pracą w takich branżach jak moda i uroda. Na co dzień nie mogę żyć bez książki, filmu i teatru. Na mojej ścieżce edukacji pojawiła się nawet szkoła aktorska, pierwsza życiowa lekcja otwartości. Kolejne odebrałam podróżując. Coraz więcej miejsca w moim życiu zajmuje natura. Latem uciekam z Warszawy (w której mieszkam) nad Narew, gdzie trochę zdradzam jogę pływając na wakeboardzie albo po prostu gapiąc się w słońce.
